हॅलो कृषी ऑनलाईन : शेतकरी मित्रांनो गहू आपल्या दैनंदिन आहारातील महत्वाचा घटक आहे. पण तुम्ही काळ्या गव्हाच्या शेतीबाबत (Black Wheat Farming) ऐकले आहे का ? , उत्तर प्रदेश राज्यात अनेक शेतकरी काळ्या गव्हाचे पीक घेऊन भरपूर कमाई करत आहेत. एवढेच नाही तर महाराष्ट्रातही गेल्या गव्हाचा यशस्वी प्रयोग झाला आहे. महाराष्ट्रातील वर्धा जिल्ह्यात पिकवण्यात आला आहे.शेतकरी राजेश डफर यांनी काळ्या गव्हाचं यशस्वी उत्पादन घेतल आहे. मधुमेह असलेल्या व्यक्तीसाठी काळा गहू अत्यंत फायदेशीर असल्याचे कृषी अधिकाऱ्यांचे मत आहे. जर तुम्हीही काळ्या गव्हाची लागवड करण्याचा विचार करत असाल, तर या लेखात तुम्हाला काळ्या गव्हाची लागवड कशी करावी, काळ्या गव्हाच्या शेतीची पद्धत, फायदे आणि तोटे काय आहेत याबद्दल माहिती दिली जात आहे.
काळ्या गव्हाच्या जाती
पंजाबमधील मोहाली शहरात नबी किंवा नॅशनल ऍग्री फूड बायोटेक्नॉलॉजी संस्थेने सात वर्षांच्या संशोधनानंतर काळ्या गव्हाची नवीन जात विकसित केली आहे. नबीकडे त्याचे पेटंटही आहे. या गव्हाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचा रंग काळा आहे. पण याच्या गाठी सामान्य गव्हाप्रमाणे हिरव्या असतात, पिकल्यावर काळ्या होतात. नबीचे शास्त्रज्ञ डॉ. मोनिका गर्ग यांनी काळ्या तसेच निळ्या आणि जांभळ्या गव्हाच्या जाती विकसित केल्या आहेत.
काळ्या गव्हात आढळणारे औषधी गुणधर्म
काळ्या गव्हात अनेक प्रकारचे औषधी गुणधर्म आढळतात, त्यात एन्थ्रोसायनिन भरपूर प्रमाणात असते. यात नैसर्गिक अँटी-ऑक्सिडंट आणि अँटीबायोटिक गुणधर्म आहेत, जे मधुमेह, गुडघेदुखी, हृदयविकाराचा झटका, कर्करोग, अशक्तपणा आणि मानसिक तणाव यांसारख्या समस्यांवर प्रभावी ठरतात. काळ्या गव्हाची चव थोडी वेगळी असली तरी ती खूप पौष्टिकही असते.
काळा गहू लागवड पद्धत
काळ्या गव्हाच्या पेरणीसाठी (Black Wheat Farming) सीड ड्रिल पद्धतीचा वापर केल्यास बियाणे आणि खताची बचत होऊ शकते. काळ्या गव्हाचे उत्पादनही सामान्य गव्हाप्रमाणेच होते. त्याचे बियाणे बाजारातून विकत घेऊन पेरणी केली जाते.साधारणपणे, 100 किलो बियाणे ओळीत पेरणीसाठी आणि 125 किलो बियाणे भरड धान्याच्या स्वरूपात प्रति हेक्टर जमीन वापरतात. तसेच फवारणी पद्धतीने बियाणे पेरल्यास 125 किलो सामान्य धान्य आणि 150 किलो भरड धान्य प्रति हेक्टरी शेतात टाकले जाते.बियाणे पेरण्यापूर्वी, जमा होण्याची टक्केवारी निश्चितपणे तपासा. ही सुविधा राज्य संशोधन केंद्रांवर पूर्णपणे मोफत आहे. बियाणांचा उगवण दर कमी आढळल्यास बियाण्याचे प्रमाण वाढवावे, प्रमाणित बियाणे नसल्यास बियाणे शुद्ध करून घ्यावे. यासाठी बियाणे पेरणीपूर्वी पीएसव्ही, अॅझेट्युव्हेक्टरची बीजप्रक्रिया करावी. मर्यादित सिंचन असलेल्या भागात पेरणीसाठी उगवलेल्या तण पद्धतीचा वापर करा, ते सामान्य स्थितीत प्रति हेक्टर 75 किलो आणि 100 किलो भरड धान्य देते.
काळ्या गव्हाच्या लागवडीमध्ये खत
काळ्या गव्हाचे पीक घेण्यापूर्वी शेतात झिंक व युरियाची मात्रा टाकून ड्रिलच्या साहाय्याने डीएपी खत द्यावे. गव्हाचे बियाणे पेरताना 20 किलो म्युरेट पोटॅश, 45 किलो युरिया, 50 किलो डीएपी आणि 10 किलो झिंक सल्फेट प्रति एकर द्यावे, आणि पहिले पाणी देताना 60 किलो युरिया द्या.
काळा गहू सिंचन
काळ्या गव्हाचे पहिले पाणी बियाणे पेरल्यानंतर तीन आठवड्यांनी दिले जाते. यानंतरही झाडांना वेळोवेळी पाणी द्यावे. रोपांवर कोंब येण्यापूर्वी आणि धान्य पिकण्याच्या दरम्यान सिंचन करणे आवश्यक आहे.
काळ्या गव्हातील तण नियंत्रण
अनेकदा अनेक प्रकारचे तण पिकासह शेतात येतात. या तणांचे वेळीच नियंत्रण न केल्यास पीक उत्पादनात 10 ते 40 टक्के घट दिसून येते. गहू पिकामध्ये रुंद पाने व गवत या तणांचा प्रादुर्भाव अधिक दिसून येतो. बकथॉर्न, कृष्णनील, जंगली गाजर, सांजी यांसारख्या तणांच्या नियंत्रणासाठी 0.625 ग्रॅममध्ये 2,4-डी मीठ 80% (टॉफिसाड, फर्नेक्सन) किंवा 2,4-डी इथाइल एस्टर 36% ( वीडन, ब्लेडेक्स सी) 1.4 किलो 700 ते 800 लिटर पाण्यात मिसळून मिश्रण तयार करा. यानंतर पेरणीनंतर 25 ते 30 दिवसांनी शेतात हेक्टरी फवारणी केली जाते.
काळा गहू उत्पादन
जेव्हा त्याच्या रोपातील दाणे पिकल्यानंतर कडक होतात आणि धान्यामध्ये फक्त 20-25 टक्के आर्द्रता राहते, तेव्हा पीक कापणी करावी. आता जर काळ्या गव्हाच्या उत्पादनाबद्दल बोलायचे झाले तर एका बिघा शेतातून 10 ते 12 क्विंटल गव्हाचे उत्पादन होऊ शकते.
काळ्या गव्हाची किंमत
काळ्या गव्हाचा बाजारभाव (Black Wheat Farming) सामान्य गव्हापेक्षा चांगला मिळत आहे. बाजारात काळ्या गव्हाची किंमत 4,000 ते 6,000 रुपये प्रति क्विंटल आहे, जी सामान्य गव्हाच्या दुप्पट आहे. यावर्षी सरकारने गव्हाची किमान आधारभूत किंमत 1,975 रुपये प्रति क्विंटल निश्चित केली आहे. ज्यानुसार शेतकरी बांधव काळ्या गहू पिकातून तिप्पट कमाई करू शकतात.
