हॅलो कृषी ऑनलाईन: हिवाळ्याच्या काळात दुभत्या जनावरांची (Dairy Animals Fodder) काळजी घेण्याबाबत निष्काळजीपणा केल्यामुळे गाई, म्हशीसारखे प्राणी कमी दूध देऊ लागतात. हिवाळ्याच्या चार महिन्यांत (Winter Season) दुभत्या जनावरांच्या (Milking Animals) चारा व देखभाल व्यवस्थेकडे विशेष लक्ष (Dairy Animals Care) द्यावे. पशुपालकांनी जनावरांच्या आहाराचे व देखभालीचे योग्य व्यवस्थापन केले तर त्यांची जनावरे अधिक दूध देतात. हिवाळ्याच्या चार महिन्यांत दुभत्या जनावरांना कोणता चारा द्यावा (Dairy Animals Fodder) आणि त्यांच्या देखभालीमध्ये कोणती काळजी घ्यावी हे जाणून घेऊ या.
हिवाळ्यात जनावरांना हा चारा खायला द्यावा (Dairy Animals Fodder In Winter Season)
पशु तज्ज्ञांच्या मते दुधाळ जनावरांना नेहमी ऋतुमानानुसार चारा द्यावा. विशेषतः हिवाळ्यात, सामान्य दिवसांपेक्षा जास्त डोस द्यावा. भारतात नोव्हेंबरपासून थंडीचे दिवस सुरू होतात आणि फेब्रुवारीपर्यंत थंडी कायम राहते. या दिवसात ज्या जनावरांना असा चारा द्यावा ज्याची पचनक्षमता 60 टक्क्यांपेक्षा जास्त आहे. नोव्हेंबर आणि डिसेंबरमध्ये दुभत्या जनावरांना ज्वारी, गवार, नेपियर, सुदान, भुसा हा चारा द्यावा. तर जानेवारी आणि फेब्रुवारीमध्ये बरसीम, ल्युसर्न, ओट मेथी, भुसा आणि सायलेज हा चारा देणे योग्य मानले जाते. याशिवाय इतर पौष्टिक घटकही द्यावेत.
दुभत्या जनावरांना आहार देताना पुढील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात (Dairy Animals Fodder)
- जनावरांना दररोज ठराविक वेळी चारा द्यावा. दिवसातून दोनदा आहार द्यावा.
- जनावरांना फक्त 8 ते 10 तासांच्या अंतराने चारा द्यावा. त्यामुळे त्यांची पचनक्रिया व्यवस्थित राहते.
- जनावरांना नेहमी चाऱ्यासोबत धान्य द्यावे. त्यामुळे दूध उत्पादनात घट होत नाही.
- दूध काढल्यानंतर जनावरांना हिरवा चारा व धान्य द्यावे. हे त्यांच्या आरोग्यासाठी चांगले राहील.
- दुभत्या जनावरांची पचनक्रिया नेहमी निरोगी राहावी यासाठी जनावरांना नेहमी पाण्यात भिजवलेला पेंढा खायला द्यावा.
- कोरडा व हिरवा चारा नेहमी कुट्टी तयार करून जनावरांना द्यावा. त्यामुळे चाऱ्याची नासाडी कमी होते. तसेच जनावरांना चारा खाण्यात फारसा त्रास होत नाही.
- दुधाळ जनावरांना फक्त हिरवा चारा देऊ नये. त्यापेक्षा गव्हाचा कोंडा किंवा पेंढा मिसळून द्या, कारण हिरव्या चाऱ्यात 90 टक्के पाणी असते. हिरवा चारा जास्त प्रमाणात दिल्यास जनावरांच्या शरीराचे तापमान कमी होते.
पशुखाद्यात ‘या’ पौष्टिक घटकांचा समावेश करा (Nutritious Fodder)
दुग्धजन्य प्राण्यांपासून अधिक दूध उत्पादन मिळविण्यासाठी त्यांना नेहमी पौष्टिक आहार दिला पाहिजे. जनावरांना चाऱ्याच्या (Dairy Animals Fodder) व्यतिरिक्त पोषक तत्वे, खनिज मिश्रण आणि मीठ दररोज द्यावे. जनावरांना फक्त धान्य देणे टाळावे. त्यामुळे जनावरांच्या पचनशक्तीवर विपरीत परिणाम होऊन दूध उत्पादनात घट होण्याची शक्यता आहे. तसेच दूध काढल्यानंतर धान्य व चारा दोन्ही द्यावे.
गोठ्याचे व्यवस्थापन अशाप्रकारे करा (Dairy Animal Shed Management In Winter)
हिवाळ्याच्या काळात गोठ्यात किंवा गुरांच्या देखभालीची विशेष काळजी घ्यावी, कारण थोड्याशा निष्काळजीपणामुळे मोठे नुकसान होते. साधारणपणे हिवाळ्याच्या चार महिन्यांत थंड वाऱ्यांमुळे वातावरणात थंडी वाढते. गायींच्या तुलनेत म्हशींना थंडीच्या वातावरणात अधिक समस्यांना सामोरे जावे लागते. पारा घसरल्याने प्राण्यांना शरीराचे तापमान राखण्यासाठी भरपूर ऊर्जा खर्च करावी लागते. निष्काळजीपणामुळे जनावरांना सर्दी, खोकला, सर्दी, न्यूमोनिया आदी आजार होऊ शकतात. गाई-म्हशींना दिवसा उन्हात बांधावे. संध्याकाळ होताच थेट थंड अंगावर येणार नाही अशा ठिकाणी बांधावे. तसेच जनावरांच्या गोठ्यातील फरशी नेहमी कोरडी ठेवावी. जर फरशी ओली असेल तर शेण गोळा केल्यानंतर त्यात कोरडी राख टाकून मूत्र वाळवावे. जनावरांचे शेड पूर्णपणे बंद ठेवू नये. त्यामध्ये पुरेशा प्रकाशाची तरतूद असावी. जनावरांच्या आरामासाठी जनावरांच्या शेडमध्ये जाड पेंढा पसरावा. प्राण्याला आठवड्यातून एकदा तरी आंघोळ घालावी.
