हॅलो कृषी ऑनलाईन: उत्तर प्रदेशातील हापूर जिल्ह्यातील प्रगतीशील महिला शेतकरी (Farmers Success Story) नूतन निगम (Nutan Nigam) यांनी आपल्या मेहनतीतून, समर्पणाने आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून शेतीच्या क्षेत्रात एक अनोखा आदर्श निर्माण केला आहे. पारंपारिक शेतीपासून पुढे जात, नूतनने प्रगत शेतीचा अवलंब केला आणि आज ती केवळ एक एकर जमिनीवर हायब्रीड क्रॉस एक्स 35 या प्रगत जातीच्या मुळ्याची लागवड (Hybrid Radish Cultivation) करून वर्षाला 12-15 लाख रुपयांचा नफा कमवत आहे. जाणून घेऊ या त्यांची यशोगाथा (Farmers Success Story).
संघर्षातून यशापर्यंतचा प्रवास (Farmers Success Story)
नूतन निगम गेल्या 12 वर्षांपासून शेतीशी निगडित आहेत. सुरुवातीला त्यांनी गहू, गाजर, मुळा आणि इतर पारंपारिक पिके घेतली. उत्पादन आणि उत्पन्नाच्या बाबतीत त्यांना अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला. मातीचा दर्जा, पिकांवर किडींचा हल्ला, बाजारात रास्त भाव नसणे त्यांना या समस्यांना सामोरा जावे लागले.
मात्र, नूतनने हार मानली नाही. नवीन तंत्रे आणि कृषी शास्त्रज्ञांच्या सल्ल्याने त्यांनी शेती सुधारली. सेंद्रिय खते आणि सुधारित बियाणे वापरून त्यांनी आपल्या पिकांची गुणवत्ता आणि उत्पादन सुधारले. विशेष म्हणजे, गेल्या तीन वर्षांपासून त्यांनी मुळा पिकाच्या लागवडीवर लक्ष केंद्रित केले आणि त्यासाठी सोमानी बियाण्यांचे सुधारित वाण हायब्रीड क्रॉस एक्स-35 ( Hybrid Radish Cross X 35) निवडली.
संकरित मुळा क्रॉस X 35- यशाची गुरुकिल्ली (Farmers Success Story)
नूतन यांच्या मते, सोमानी सीड्स कंपनीने विकसित केलेला हायब्रीड क्रॉस X-35 ही मुळ्याची सुधारित जात जलद वाढणारी आणि जास्त उत्पादन देणारी आहे. या जातीची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत.
आकार आणि वजन: या जातीच्या मुळ्याची लांबी 18-22 सेमी आणि वजन 300-400 ग्रॅम आहे.
पीक कालावधी: ही जात अवघ्या 30-35 दिवसांत तयार होते, ज्यामुळे शेतकरी त्याच वर्षी पुन्हा पीक घेऊ शकतात.
पेरणीचा कालावधी: पेरणी मार्च ते नोव्हेंबरच्या मध्यापर्यंत (दक्षिण भारत वगळता) होऊ शकते. दक्षिण भारतात वर्षभर पेरणीसाठी ही योग्य जात आहे.
पानांचा दर्जा: मुळा तयार झाल्यानंतरही पाने हिरवीच राहतात आणि पानांना छिद्र पडत नाहीत.
चव: मुळ्याच्या चवीमध्ये आंबट आणि गोड असा अनोखा समतोल असतो, त्यामुळे ग्राहकांना ते अधिक आवडते.
मुळा लागवडीत तांत्रिक सुधारणा
मुळा पिकवण्यापूर्वी नूतन तिच्या शेतात शेण आणि पोटॅश खताचा वापर करते. हे केवळ जमिनीची सुपीकता वाढवण्यास मदत करते असे नाही तर शेतातून किडींचा देखील नायनाट करतात. ज्यामुळे चांगले उत्पादन मिळते.
मुळा लागवड: यशाचे गणित
नूतन वर्षातून तीन वेळा मुळ्याची लागवड करतात. एका एकर जमिनीवर 25-30 टन मुळा तयार होतो. त्यांचा मुळा सरासरी 30 ते 60 रुपये किलोने विकला जातो. मजुरी, सिंचन आणि बियाणे असा एकूण 25-30 हजार रुपये एकावेळी खर्च येतो. तर एका पिकाचे उत्पन्न ४ ते ५ लाखांपर्यंत पोहोचू शकते. अशाप्रकारे वर्षातून तीन वेळा पीक घेतल्यास केवळ एक एकर जमिनीवर 12-15 लाख रुपये कमावता येतात (Farmers Success Story).
अडचणी आणि उपाय
नूतनचा प्रवास सोपा नव्हता. सुरुवातीच्या काळात त्यांना पारंपरिक शेतीशी संबंधित नुकसान सहन करावे लागले. उत्पादन कमी, खर्च जास्त आणि उत्पादनाची रास्त किंमत बाजारात उपलब्ध नव्हती. पण या सर्व समस्यांवर त्यांनी उपाय शोधला. याशिवाय त्यांनी स्थानिक व्यापारी आणि मोठ्या बाजारपेठांशी संपर्क करून आपला मुळा बाजारात योग्य भावात विकला (Farmers Success Story).
समाजावर प्रभाव आणि प्रेरणा स्त्रोत
आज नूतन केवळ तिच्या कुटुंबासाठीच नाही तर आजूबाजूच्या महिला शेतकऱ्यांसाठीही प्रेरणा बनली आहे. त्यांच्या या यशामुळे इतर शेतकऱ्यांनाही मुळ्याच्या सुधारित शेतीचा अवलंब करण्याची प्रेरणा मिळत आहे. नूतन यांचा विश्वास आहे की, शेतीमध्ये नवनवीन प्रयोग आणि तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केला तर तो एक फायदेशीर व्यवसाय तर होऊ शकतोच, पण शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या सक्षमही होऊ शकतो (Farmers Success Story).
