हॅलो कृषी ऑनलाईन: बिहारमधील एक प्रगतीशील शेतकरी, विनय कुमार (Farmers Success Story) यांनी पीक विविधता, शेतीचे आधुनिक तंत्र, सेंद्रिय पद्धती आणि नाविन्यपूर्ण ऊस लागवड स्वीकारून आपली 10 एकर शेती अत्यंत फायदेशीर केली आहे. त्यांच्या या प्रयत्नामुळे त्यांना वार्षिक 20 लाख रूपयांचा नफा मिळतो. त्यांच्या शेती पद्धतीतून त्यांनी इतर शेतकर्‍यांसाठी एक आदर्श निर्माण केलेला आहे (Farmers Success Story).
बिहारमधील (Bihar Farmer) बेगुसराय जिल्ह्यातील छौराही ब्लॉकमधील शेतकरी विनय कुमार (Vinay Kumar) यांनी 1970 मध्ये शेतीचा प्रवास सुरू केल्यापासून, आधुनिक शेती तंत्र आणि वैविध्यपूर्ण कृषी पद्धतींचा अवलंब केला आहे. नाविन्यपूर्ण शेती आणि कठोर परिश्रम यामुळे त्यांचे यश (Farmers Success Story) वाढत गेले.
“शेतीमध्ये यश हे फक्त जमिनीवर काम करण्याने नाही तर सतत शिकण्याने, नवनवीन तंत्रात आणि नवीन तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्याने मिळते,” विनय कुमार म्हणतात.
वैविध्यपूर्ण शेती पद्धती (Diverse Farming Practices)
विनय कुमारच्या शेती पद्धती जितक्या वैविध्यपूर्ण आहेत तितक्याच कार्यक्षम आहेत. त्याच्या 10 एकर जमिनीवर, ते 3 एकरवर ऊस, 2 एकर तांदूळ, गहू आणि भरड धान्यासाठी आणि आणखी 2 एकर बागेत विविध प्रकारची फळे घेतात. 2 एकरात ते मत्स्यशेती करतात. या वैविध्यपूर्ण मॉडेलमुळे त्यांना वर्षभर निरंतर उत्पन्न मिळते (Farmers Success Story).
उत्पादकता वाढविण्यासाठी आधुनिक तंत्राचा वापर (Modern Farming Technique)
विनयच्या यशातील एक महत्त्वाचा घटक म्हणजे आधुनिक शेती तंत्राचा अवलंब. शास्त्रज्ञांच्या मार्गदर्शनामुळे त्यांनी शेतीवरील खर्च लक्षणीयरीत्या कमी केला आहे. सघन नांगरणीवर अवलंबून राहण्याऐवजी, विनय कमीत कमी मशागतीचा वापर करतात जे पीक उत्पादन इतकेच प्रभावी ठरले आहे.
कमी खर्चात जास्त नफा देणारी नाविन्यपूर्ण ऊस पद्धती (Innovative Sugarcane Planting Method)
विनय कुमारची एक उत्कृष्ट नवकल्पना म्हणजे त्यांची ऊस लागवडीची पद्धत. पारंपारिकपणे, उसाची लागवड अधिक श्रमाची आणि खर्चिक होते, बियाणे अनेकदा वाया जाते. यासाठी, विनयने एक नवीन पद्धत अवलंबली ज्यामध्ये तो फक्त उसाचे डोळे वापरतो, ते शेतात लावण्यापूर्वी माती आणि पेंढ्यांत अंकुरित करतो.
या नवीन पद्धतीमुळे त्यांचा लागवडीचा खर्च 80% कमी झाला आहे. यापूर्वी त्यांना एकरी 25 क्विंटल उसाचे बियाणे लागत होते, परंतु त्यांच्या नाविन्यपूर्ण पद्धतीमुळे केवळ 6 क्विंटल बियाणे लागते. या बदलामुळे उत्पादनात 25 ते 30% वाढ झाली आहे, पारंपारिक लागवड पद्धतींमध्ये उगवण क्षमतेत 20% अपयशी यायचे जे त्यांच्या पद्धतीमुळे केवळ 1% झाले आहे. ऊस लागवडीतून त्यांना आता 4 लाख रुपये प्रति एकर एवढा नफा मिळतो. लागवडीचा खर्च सुमारे 1 लाख रुपये आणि उत्पन्न 5 लाख रुपये प्रति एकरपर्यंत पोहोचते (Farmers Success Story).
पीक उत्पादना व्यतिरिक्त, ते बागायती, केळी, पेरू, आवळा आणि सफरचंद यासारखी फळे पिकवतात. हिमाचल प्रदेशातील सोलन येथे चार दिवसांच्या प्रशिक्षण कार्यक्रमात भाग घेतल्यानंतर त्यांनी सफरचंद शेतीच्या आधुनिक तंत्रात प्राविण्य मिळवले आणि आता ते हिमाचल-99 जातीच्या सफरचंदांची लागवड करत आहेत.
संकरित खते आणि ठिबक सिंचनाचा वापर
खर्च कमी करण्यासाठी आणि उत्पादकता वाढवण्यासाठी विनय रासायनिक आणि सेंद्रिय खतांचा 50-50 टक्के वापर करतात. या पद्धतीने (Hybrid Fertilization) मातीची सुपीकता आणि सुधारित पीक उत्पादनासह अनेक फायदे दिले आहेत. कमी रसायनांचा वापर करून, त्यांनी शेती खर्चात लक्षणीय घट केली आहे. भविष्यात संपूर्ण सेंद्रिय शेतीकडे वाटचाल करण्याचे त्यांचे ध्येय आहे (Farmers Success Story).
याव्यतिरिक्त, विनयने ठिबक सिंचनाचा अवलंब केला आहे, ही एक जल-कार्यक्षम पद्धत आहे जी श्रम कमी करते आणि पाण्याच्या खर्चात बचत करते. या यंत्रणेसाठी त्यांना 80% सरकारी सबसिडी मिळाली.
शेतीचा समग्र दृष्टिकोन देतो प्रभावी उत्पन्न
विनय कुमारच्या शेतीच्या सर्वांगीण दृष्टिकोनामुळे त्यांना 20 लाख रूपयांचे प्रभावी वार्षिक उत्पन्न मिळवता आले आहे. त्याच्या शेतीचे यश नाविन्य, वैविध्य आणि शाश्वत शेतीवर आधारित आहे. त्यांचा खर्च कमी करण्याचा प्रत्येक निर्णय नफा देणारा आणि शाश्वत आहे.
विनय कुमारच्या यशात त्यांच्या पत्नीचा सुद्धा मोठा सहभाग आहे. सुरुवातीला त्यांच्या पत्नीला शेतीचे थोडेसे ज्ञान होते, परंतु कालांतराने तिची आवड वाढत गेली आणि ती आता त्यांच्या शेतीच्या प्रयत्नांमध्ये सक्रियपणे योगदान देते. ते दोघेजण आता औषधी वनस्पती, कि‍वी, अंजीर आणि इतर अनेक प्रकारच्या पिकांवर एकत्र प्रयोग करत आहेत.
विनयची नाविन्यपूर्ण ऊस लागवड, फलोत्पादन आणि मत्स्यशेतीमध्ये वैविध्यता, शाश्वत पद्धतींचा अवलंब यामुळे शेती फायदेशीर आणि पर्यावरणास पूरक झाली आहे. त्यांच्या कार्यातून त्यांनी सिद्ध केले आहे की योग्य दृष्टीकोन ठेवल्यास शेतीतून उल्लेखनीय यश (Farmers Success Story) मिळवता येते.
