हॅलो कृषी ऑनलाईन: ICAR ने विकसित केलेले हे उच्च-उत्पन्न देणारे मक्याचे (Biofortified Maize Varieties) संकरित वाण हे लाइसिन आणि ट्रिप्टोफॅन सारख्या आवश्यक पोषक तत्वांनी समृद्ध आहेत, ज्यामुळे ते भारतातील विविध भागात शाश्वत शेतीसाठी आदर्श आहेत. हे सुधारित पौष्टिक मूल्य असलेले वाण शेतकर्यांना जास्त नफा मिळवून (High Yielding Maize Varieties) देतात. जाणून घेऊ या मक्याच्या (Maize) या वाणांची वैशिष्ट्ये.
पौष्टिक मूल्यांनी युक्त मक्याचे विविध वाण (Biofortified Maize Varieties)
विवेक क्यूपीएम 9 हायब्रिड वाण
विवेक क्यूपीएम 9 (QPM 9) हा वाण लाइसिन (4.19% प्रथिने) आणि ट्रिप्टोफॅन (0.83% प्रथिने) ने समृद्ध आहे. ही जात खरीप हंगामासाठी जम्मू आणि काश्मीर, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड आणि दक्षिण आणि ईशान्येकडील अनेक राज्यांसाठी अत्यंत योग्य आहे. पीक 88 दिवसात परिपक्व होते आणि 52.0 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन आहे.
पुसा एचएम4 सुधारित हायब्रिड वाण
2017 मध्ये प्रसिद्ध झालेली, ही मक्याची जात (Biofortified Maize Varieties) 3.62% लायसिन आणि 0.91% प्रथिने ट्रिप्टोफॅन यांनी समृद्ध आहे, ज्यामुळे पारंपारिक संकर जातीपेक्षा यामुळे ही जात चांगली आहे. पीक 87 दिवसांत परिपक्व होते आणि 64.2 क्विंटल प्रति हेक्टर उत्पादन देते. हे पंजाब, हरियाणा, दिल्ली आणि उत्तराखंड आणि पश्चिम उत्तर प्रदेशच्या काही भागांमध्ये खरीप हंगामासाठी अनुकूल आहे.
पुसा एचएम 8 सुधारित हायब्रिड वाण
2017 मध्ये प्रसिद्ध झालेली ही जात महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश, तेलंगणा आणि तामिळनाडू सारख्या प्रदेशांसाठी योग्य आहे. ही संकरित जात 62.6 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन देते आणि 95 दिवसात परिपक्व होते. या जातीच्या मक्यात 4.18% लाइसिन आणि 1.06% ट्रिप्टोफॅनने प्रमाण आढळून येते, ज्यामुळे ते मानव आणि पशुधन दोन्हीसाठी एक अत्यंत पौष्टिक पर्याय आहे.
पुसा एचएम 9 सुधारित हायब्रिड वाण (Biofortified Maize Varieties)
पुसा एचएम 9 (HM9) ही सुधारित, जात बिहार, झारखंड, ओरिसा, पूर्व उत्तर प्रदेश आणि पश्चिम बंगालमधील खरीप हंगामासाठी योग्य आहे. 52.0 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन आणि 89 दिवसांच्या परिपक्वता कालावधीसह, हा एक कार्यक्षम आणि अनुकूल वाण आहे. यात लाइसिनचे प्रमाण 2.97% आहे आणि प्रथिनांमध्ये ट्रिप्टोफॅनचे प्रमाण 0.68% आहे.
पुसा विवेक क्यूपीएम 9 सुधारित हायब्रिड वाण (Maize Improved Hybrid Variety)
पुसा विवेक क्यूपीएम9 सुधारित हा भारतातील पहिला प्रो व्हिटामिन-ए समृद्ध मका आहे (Biofortified Maize Varieties), जो ICAR-भारतीय कृषी संशोधन संस्था, नवी दिल्ली यांनी विकसित केला आहे. यात 8.15 पीपीएम प्रो. विटामिन-ए, 2.67% लाइसिन आणि 0.74% ट्रिप्टोफॅन प्रथिने आहे. जम्मू आणि काश्मीर, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, ईशान्य, महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा आणि तामिळनाडू यांसारख्या प्रदेशांमध्ये खरीप हंगामासाठी हा योग्य वाण आहे. हा संकर वाण पर्वतीय भागात 93 दिवसांत आणि द्वीपकल्पीय क्षेत्रात 83 दिवसांत परिपक्व होतो. धान्य उत्पादन 55.9 ते 59.2 क्विंटल प्रति हेक्टर असते.
पुसा व्हीएच 27 सुधारित संकरित वाण
पुसा व्हीएच 27 (Pusa VH 27) हे आणखी एक प्रोव्हिटामिन-ए समृद्ध मक्याचे संकरित वाण आहे. हे वाण बिहार, झारखंड, ओरिसा, पूर्व उत्तर प्रदेश आणि पश्चिम बंगालमधील खरीप हंगामासाठी अनुकूल आहे. 84 दिवसांच्या परिपक्वता कालावधीसह आणि 48.5 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादनासह, ही जात 5.49 पीपीएम प्रोव्हिटामिन-ए देते, ज्यामुळे ती ग्राहकांसाठी एक पोषक पर्याय बनते.
पुसा एचक्यूपीएम 5 (HQPM 5) सुधारित हायब्रिड वाण
पुसा एचक्यूपीएम 5 ही सुधारित जात देशभरातील खरीप लागवडीसाठी उपयुक्त असलेले बहुमुखी संकर जात आहे. या मक्यात 6.77 पीपीएम प्रोविटामिन-ए, 4.25% लाइसिन आणि 0.94% ट्रिप्टोफॅन प्रथिनांसह उच्च पौष्टिक मूल्य आहे (Biofortified Maize Varieties). हे वाण क्षेत्रानुसार 88 ते 111 दिवसांच्या दरम्यान परिपक्व होते आणि उत्पादन 51.2 ते 75.1 क्विंटल प्रति हेक्टर पर्यंत असते.
पुसा एचक्यूपीएम 7 सुधारित हायब्रिड वाण
पुसा एचक्यूपीएम 7 ही सुधारित जात विशेषतः महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा आणि तामिळनाडूमधील खरीप हंगामासाठी उपयुक्त आहे. 74.5 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन आणि 97 दिवसांच्या परिपक्वता कालावधीसह, 7.10 पीपीएम प्रोव्हिटामिन-ए, 4.19% लाइसिन आणि 0.93% ट्रिप्टोफॅन प्रथिनांनी समृद्ध आहे (Biofortified Maize Varieties).
आयक्यूएमएच 201 (LQMH 1) हायब्रिड वाण
आयक्यूएमएच 201 ही जात जम्मू आणि काश्मीर, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड आणि ईशान्येकडील प्रदेशांमध्ये खरीप हंगामासाठी योग्य आहे. ही संकरित जात 84.8 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन देते आणि 101 दिवसात परिपक्व होते. यात लायसिन (3.03% प्रथिने) आणि ट्रिप्टोफॅन (0.73% प्रथिने) आहे.
आयक्यूएमएच 202 (LQMH 2) हायब्रिड वाण
आयक्यूएमएच 202 ही संकर जात पंजाब, हरियाणा, दिल्ली, पश्चिम उत्तर प्रदेश आणि उत्तराखंडच्या मैदानी प्रदेशात खरीप हंगामासाठी सर्वात योग्य आहे. 72.0 क्विंटल प्रति हेक्टर धान्य उत्पादन आणि 96 दिवसांच्या परिपक्वता कालावधीसह, हा शेतकर्यांसाठी एक विश्वासार्ह संकरित वाण आहे.
आयक्यूएमएच 203 (LQMH 3) हायब्रिड वाण
आयक्यूएमएच 203 ही राजस्थान, गुजरात, मध्य प्रदेश आणि छत्तिसगड भागात खरीप हंगामासाठी विकसित केलेली संकरित मक्याची जात आहे. ही जात 63.0 क्विंटल प्रति हेक्टर उत्पादन देते आणि 90 दिवसात परिपक्व होते. यात 3.48% लायसिन आणि 0.77% ट्रिप्टोफॅन प्रथिने असलेले हे वाण पौष्टिक मूल्यांनी समृद्ध आहे (Biofortified Maize Varieties).