हॅलो कृषी ऑनलाईन: 2023-24 वर्षासाठी भारताचे दूध उत्पादन (India Milk Production) 4% वाढून विक्रमी 239.30 दशलक्ष टनांवर पोहोचले आहे. दरडोई दुधाची उपलब्धता दिवसाला 471 ग्रॅम झाली. जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक (World Largest Milk Producer) असलेल्या भारताचे दूध उत्पादन मागील वर्षी म्हणजे 2022-23 मध्ये 230.58 मेट्रिक टन इतके झाले होते. राष्ट्रीय दूध दिन साजरा करण्याच्या कार्यक्रमाला संबोधित करताना, केंद्रीय मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्री राजीव रंजन सिंह यांनी ही माहिती दिलेली आहे. ते म्हणाले की, दरडोई दुधाची उपलब्धता 2022-23 मध्ये 459 ग्रॅम प्रतिदिन वरून 2023-24 मध्ये 471 ग्रॅम प्रतिदिन झाली आहे.
भारताच्या दुग्ध उत्पादनात गेल्या 10 वर्षात सरासरी 2 टक्क्यांच्या तुलनेत 6 टक्के वाढ झाली आहे (India Milk Production). सरकारी आकडेवारीनुसार, मागील वर्षाच्या तुलनेत 2023-24 मध्ये म्हशींचे दूध उत्पादन 16 टक्क्यांनी कमी झाले आहे. विदेशी/संकरित गुरांचे दूध उत्पादन 8 टक्क्यांनी वाढले आहे, तर देशी/नॉन-डिस्क्रिप्ट गुरांचे उत्पादन 44.76 टक्क्यांनी वाढले आहे.
एका अधिकृत विधानानुसार, 2023-24 मध्ये देशातील एकूण दुधाचे उत्पादन (India Milk Production) 239.30 मेट्रिक टन एवढा अंदाजित आहे, गेल्या 10 वर्षांमध्ये 5.62 टक्के वाढ नोंदवली गेली आहे. 2014-15 मध्ये दुधाचे उत्पादन 146.3 मेट्रिक टन होते. 2023-24 मधील शीर्ष पाच दूध उत्पादक राज्यांमध्ये उत्तर प्रदेशचा वाटा एकूण दूध उत्पादनात 16.21 टक्के होता, त्यानंतर राजस्थान (14.51 टक्के), मध्य प्रदेश (8.91 टक्के), गुजरात (7.65 टक्के) आणि महाराष्ट्र यांचा क्रमांक लागतो. (6.71 टक्के).
वार्षिक विकास दराच्या बाबतीत, मागील वर्षाच्या तुलनेत पश्चिम बंगाल अव्वल (9.76 टक्के) त्यानंतर झारखंड (9.04 टक्के), छत्तीसगड (8.62 टक्के) आणि आसाम (8.53 टक्के) यांचा क्रमांक लागतो.
तत्पूर्वी, कार्यक्रमाला संबोधित करताना सिंग यांनी दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांना संघटित क्षेत्रात आणण्याच्या गरजेवर भर दिला कारण यामुळे दूध उत्पादन (India Milk Production)आणि त्यांचे उत्पन्न वाढेल आणि मध्यस्थांना दूर केले जाईल. त्यांनी गावपातळीवर दुग्ध सहकारी संस्था स्थापन करण्याची सूचना केली. दुग्धजन्य पदार्थांच्या निर्यातीला चालना देण्याची गरजही मंत्र्यांनी बोलून दाखवली. सिंह यांनी दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांना त्यांच्या पशुधनाला लसीकरण (Free Vaccination For Animals) करण्यास सांगितले. सरकार मोफत लसीकरण उपलब्ध करून देत आहे. तसेच सरकार पशुधनाच्या जाती सुधारण्यावरही भर देत आहे. दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांना लिंग क्रमवारी केलेले वीर्य आणि कृत्रिम रेतन (Artificial Insemination) मोठ्या प्रमाणात अवलंबण्याचा सल्ला सुद्धा देण्यात आलेला आहे.
सरकारने राष्ट्रीय दूध दिन (National Milk Day) साजरा करताना दुग्ध उत्पादकांना संघटित क्षेत्रात आणण्यावर भर दिलेला आहे. 2030 पर्यंत पशुधनातील आजारांचे उच्चाटन करण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे. यामुळे दुग्ध निर्यातीला (Milk Export) चालना मिळेल.
श्वेतक्रांतीचे जनक वर्गीस कुरियन यांच्या सन्मानार्थ दरवर्षी 26 राष्ट्रीय दूध दिवस साजरा केला जातो. नोव्हेंबरला साजरा केला जाणारा राष्ट्रीय दूध दिन 2024 च्या निमित्ताने मंत्र्यांनी मूलभूत पशुसंवर्धन सांख्यिकी 2024 जारी केली.
