हॅलो कृषी ऑनलाईन: पॉलीकल्चर फिश फार्मिंग, (Polyculture Fish Farming) ज्याला संमिश्र मत्स्यसंवर्धन किंवा मिश्र मत्स्यशेती म्हणूनही ओळखले जाते, हे एक तंत्र आहे ज्यामध्ये एकाच तलावामध्ये माशांच्या अनेक प्रजाती वाढवल्या जातात. या तंत्राद्वारे वेगवेगळ्या आहाराच्या सवयी असलेले मासे एकाच तलावात पाळले जातात. म्हणजे त्याच तलावात तुम्ही रोहू ते कातला आणि इतर प्रजाती पाळू शकता.
पॉलीकल्चरमध्ये (Polyculture Fish Farming), ब्लॅक कार्प, ग्रास कार्प आणि सिल्व्हर कार्प यासारख्या माशांचे संगोपन त्याच तलावात करता येते. आहार घेण्याच्या सवयीचा संबंध आहे, तर एकाच तलावात विविध प्रकारचे खाद्य असलेले मासे पाळले जातात. यामध्ये प्लँक्टन फीडर, तृणभक्षी, तळाचे खाद्य आणि विषारी मासे यांचा समावेश होतो.
पॉलीकल्चर मत्स्यपालनचे उद्दिष्टे (Objectives Of Polyculture Fish Farming)
- निरोगी आणि आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर माशांचे पालन करणे
- प्रति हंगाम जास्तीत जास्त माशांचे उत्पादन घेऊन त्याद्वारे जास्त उत्पन्न मिळविणे
- आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर अशा विविध माशांचे एकत्र संगोपन करणे
- मत्स्य तलावाचा उत्पादकतेच्या दृष्टीने पूर्ण क्षमतेने वापर करणे, तलावाचे योग्य पर्यावरणीय संतुलन राखणे
- उपलब्ध विविध प्रकारच्या अन्नाचा वापर करणे
- मासे पालकांना योग्य आर्थिक परतावा मिळवून देणे
पॉलीकल्चर माशांसाठी सर्वोत्तम आहार – प्लँक्टन (Food For Polyculture Fish)
प्लँक्टन मोठ्या प्रमाणात आणि कोणत्याही तलावात सहज आढळणारा खाद्य आहे. त्यामुळे पॉलीकल्चरमध्ये असे मासे जास्त पाळले जातात जे प्लँक्टन खाऊन जगू शकतात. या प्रकारच्या तलावात मोठ्या प्रमाणात लहान आणि तरंगणारे प्लँक्टन असतात ज्यांना मासे आवडीने खातात. हे प्लँक्टन वाढवण्यासाठी मत्स्यपालक तलावात खत घालतात. खतामुळे प्लवकांची वाढ वाढते आणि माशांसाठी मुबलक चारा तयार होतो. मासे त्यांचा अन्न म्हणून वापर करतात. कातलासारखे माशांचे या प्रकारच्या आहाराने वजन झपाट्याने वाढतात. सिल्व्हर कार्प आणि बिगहेड कार्प मासे प्लँक्टनवर चांगले पाळले जातात. या प्रकारच्या माशांचे वजन झपाट्याने वाढते.
पॉलीकल्चरमध्ये पाळता येणारे मासे (Polyculture Fish Species)
पॉलीकल्चरमध्ये, काही मासे असे देखील पाळले जातात जे गवत किंवा पाण्याची झुडूप खातात. त्यांना शाकाहारी म्हणतात. मासे पाण्यात आढळणारे गवत खातात. यामध्ये ग्रास कार्पचे नाव प्रमुख आहे जे पॉलीकल्चर अंतर्गत तलावामध्ये पाळले जाते जेणेकरून ते तण किंवा गवत खाऊन नष्ट करू शकतात. याचा फायदा इतर माशांना होतो.
त्याचप्रमाणे काही मासे हे तळाचे खाद्य म्हणजे तलावाच्या गाळावर आढळणाऱ्या गोष्टी खातात. हे मासे विविध प्रकारचे प्राणी खातात. जसे की पाण्याखालील कीटक, किडी, गोगलगाय आणि जीवाणू वगैरे. कॉमन कार्प हे असेच मासे आहेत जे गाळावर आढळणारे जीव खाऊन जगतात. याचे पालन केल्याने शेतकऱ्यांना जास्त मेहनत करावी लागत नाही आणि त्यांचे वजनही वाढते. त्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते.
पॉलीकल्चरमध्ये असेही मासे पाळले जाणारे जे इतर मासे खातात. या प्रकारचे मासे इतर माशांचे 5-7 ग्रॅम मांस खाऊन स्वतःचे वजन एक ग्रॅमने वाढवतात. ज्या माशांची गरज नाही ते तलावातून काढता यावेत म्हणून पशुपालक हे मासे पाळतात. यामध्ये कॅटफिशसारख्या माशांचा समावेश आहे.
