हॅलो कृषी ऑनलाईन: केंद्रीय मंत्रिमंडळाने ‘मिशन मौसम’ (Union Cabinet Approves Mission Mausam) या 2,000 कोटीं रुपयाच्या उपक्रमाला मंजुरी दिलेली आहे. भारतातील हवामान आणि वातावरण सेवा बळकट करण्याच्या उद्देशाने हे मिशन राबविण्यात येणार आहे. प्रगत तंत्रज्ञानाद्वारे भारताचे हवामान अंदाज आणि हवामान लवचिकता यांचे आधुनिकीकरण करणे हे या मिशनचे उद्दिष्ट आहे. भूविज्ञान मंत्रालयाच्या नेतृत्वाखाली, हे मिशन हवामान घटना आणि हवामान बदलाचे प्रभाव याविषयी कार्य करेल.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (Prime Minister Narendra Modi) यांच्या नेतृत्वाखालील केंद्रीय मंत्रिमंडळाने 11 सप्टेंबर 2024 रोजी ‘मिशन मौसम’ला (Mission Mausam) हिरवा कंदील दाखवला असून (Union Cabinet Approves Mission Mausam) , त्यासाठी अर्थसंकल्पात पुढील दोन वर्षांत 2,000 कोटी रुपयाची तरतूद करण्यात आलेली आहे. हा महत्त्वाकांक्षी उपक्रम, भूविज्ञान मंत्रालयाच्या नेतृत्वाखाली, हवामान आणि हवामान विज्ञान, संशोधन आणि सेवांमध्ये भारताच्या क्षमतांमध्ये क्रांती घडवून आणण्यासाठी तयार केलेला आहे. या प्रकल्पाद्वारे सामान्य नागरीकांपासून धोरणकर्त्यांपर्यंत सर्व भागधारकांना, हवामानातील घटना आणि हवामान बदलामुळे निर्माण होणाऱ्या वाढत्या आव्हानांवर चांगल्या प्रकारे नेव्हिगेट करण्यासाठी साधनांसह सुसज्ज करण्यात येणार आहे.
‘मिशन मौसम’ द्वारे (Union Cabinet Approves Mission Mausam) वातावरणीय संशोधन आणि विकास, हवामान अंदाज, देखरेख आणि व्यवस्थापन वाढवून त्यामध्ये लक्षणीयरीत्या प्रगती करण्यात येणार आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, (Artificial Intelligence) मशीन लर्निंग (Machine Learning) आणि उच्च-कार्यक्षमता संगणन (High-Performance Computing) यासारख्या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या एकत्रीकरणासह, हा उपक्रम अत्यंत अचूक हवामान अंदाज (Weather Prediction) वितरीत करण्यासाठी तयार आहे, ज्यामुळे भारताला हवामान आणि हवामान सेवांमध्ये नवीन मानके स्थापित करण्यात मदत होईल.
हा कार्यक्रम (Union Cabinet Approves Mission Mausam) हवामानाची अचूक निरीक्षणे करणे, हवामान मॉडेल्स अद्ययावत करणे आणि विविध स्केलवर वेळीच अचूक हवामान माहिती सुनिश्चित करणे यावर लक्ष केंद्रित करेल. यामध्ये मॉन्सूनसाठी प्रगत अंदाज, हवेच्या गुणवत्तेचे इशारे आणि चक्रीवादळांसारख्या हवामानातील इशारे यांचा समावेश आहे. धुके, गारपीट आणि पाऊस व्यवस्थापन यासारख्या विशिष्ट हवामानाशी संबंधित आव्हानांना सामोरे जाण्याचे उद्दिष्टही या अभियानाअंतर्गत होणार आहे.
हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी, भारत अद्ययावत आणि भविष्यासाठी उपयुक्त रडार, प्रगत सेन्सर्ससह उपग्रह प्रणाली आणि अत्याधुनिक सुपर कॉम्प्युटर तैनात करेल. तसेच पृथ्वी मॉडेल्सचा विकास आणि भौगोलिक माहिती प्रणाली -आधारित (GIS) स्वयंचलित निर्णय समर्थन प्रणाली रीअल-टाइम डेटा प्रसार सुनिश्चित करेल.
कुठे आणि काय होणार फायदे
मिशन मौसमचा (Union Cabinet Approves Mission Mausam) कृषी, आपत्ती व्यवस्थापन, संरक्षण, विमान वाहतूक, जलसंपदा, ऊर्जा, पर्यटन आणि आरोग्य यासह विविध क्षेत्रांना फायदा होण्याची अपेक्षा आहे. हे शहरी नियोजन, वाहतूक, पर्यावरण निरीक्षण आणि ऑफशोअर ऑपरेशन्समध्ये डेटा-चालित निर्णय घेण्याची क्षमता वाढवेल.
तीन प्रमुख संस्था – भारत हवामान विभाग, भारतीय उष्णकटिबंधीय हवामानशास्त्र संस्था आणि नॅशनल सेंटर फॉर मिडियम-रेंज वेदर फोरकास्टिंग, या मिशनच्या अंमलबजावणीचे नेतृत्व करतील.
भूविज्ञान मंत्रालयाच्या अंतर्गत इतर संस्थांनी तसेच शैक्षणिक आणि उद्योगातील राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय सहयोगी यांच्याद्वारे समर्थनप्राप्त हा उपक्रम हवामान विज्ञान आणि सेवांमध्ये भारताचे नेतृत्व मजबूत करेल.
