Zendu Lagwad : सध्या शेतकरी फुलशेती करण्यास जास्त प्राधान्य देत आहेत. यामधून चांगला नफा राहत असल्याने अनेकजण फुलांची शेती करत आहेत. यामध्ये अनेक शेतकरी झेंडूची शेती मोठ्या प्रमाणात करतात, भारतातील फुलांच्या व्यवसायात झेंडूला महत्त्वाचे स्थान आहे. धार्मिक आणि सामाजिक प्रसंगी याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो. झेंडूच्या फुलाची पूजा करण्याबरोबरच लग्न, वाढदिवस, शासकीय व खासगी संस्थांमध्ये आयोजित विविध कार्यक्रमात मंडप, मंडप आणि गाड्या, ऋषी आदी सजवण्यासाठीही त्याचा उपयोग केला जातो. त्यामुळे झेंडूच्या फुलांना मोठी मागणी असते. (Planting marigolds)
झेंडूच्या फुलांना मोठी मागणी असल्यामुळे बाजारात या फुलांना भाव देखील चांगला मिळतो त्यामुळे अनेकजण झेंडूची लागवड करतात. तुम्हाला देखील झेंडूची लागवड करून चांगले उत्पन्न घ्यायचे आहे का? तर मग तुम्हाला काही गोष्टींची काळजी घ्यावी लागेल. तुम्ही जर योग्य नियोजन करून झेंडूची लागवड केली तर त्यामधून तुम्हाला चांगला नफा राहील. चलातर मग जाणून घेऊया याच्या लागवडीबद्दल सविस्तर माहिती.
झेंडू लागवडीसाठी माती
कोणत्याही पिकाची लागवड करायची म्हंटल की त्यामध्ये योग्य मातीची निवड करून पिकाची लागवड करणे गरजेचे असते. असे केल्यास पीक चांगले जोमात येते. तुम्हाला जर झेंडू लागवड करायची असेल तर त्यासाठी चिकणमाती, मटियार चिकणमाती आणि बलुआर चिकणमाती ही झेंडूच्या लागवडीसाठी उत्तम आहे, ज्यात पाण्याचा निचरा योग्य आहे.
झेंडू लागवडीसाठी खत व्यवस्थापन
खत आणि खतांच्या चांगल्या उत्पादनासाठी, शेत तयार करण्यापूर्वी 200 क्विंटल प्रति हेक्टर खत जमिनीत मिसळा. यानंतर 120-160 कि.ग्रॅ. नायट्रोजन, 60-80 किग्रॅ. स्फुरद आणि 60-80 किग्रॅ. पोटॅशचा वापर हेक्टरी दराने करावा. शेताची शेवटची नांगरणी करताना अर्धी मात्रा नत्र आणि पूर्ण प्रमाणात स्फुरद व पोटॅश जमिनीत मिसळावे. नत्राचा उरलेला अर्धा डोस लागवडीनंतर 30-40 दिवसांच्या आत वापरा.
झेंडूच्या व्यावसायिक जाती
झेंडूच्या फुलांचे अधिक उत्पादन घेण्यासाठी पारंपरिक वाणांच्या जागी सुधारित वाणांची लागवड करावी. झेंडूच्या काही प्रमुख सुधारित जाती खालीलप्रमाणे आहेत.
१) आफ्रिकन झेंडू
आफ्रिकन झेंडूची लागवड केल्यास त्याची झाडे सुमारे 1 मीटर उंच होतात. फुले गोलाकार असतात. त्याच्या फुलांचा रंग पिवळा आणि केशरी असून फुले चांगली मोठी होतात. आफ्रिकन झेंडू अंतर्गत व्यावसायिकरित्या पिकवलेल्या जाती पुसा ऑरेंज, पुसा स्प्रिंग, आफ्रिकन यलो इत्यादी आहेत.
२) फ्रेंच झेंडू
या प्रजातीची उंची सुमारे 25-30 सेमी आहे. त्यात फारशा फांद्या नाहीत, पण त्यात इतकी फुले येतात की संपूर्ण झाड फुलांनी झाकून जाते. या प्रजातीच्या काही सुधारित जाती म्हणजे रेड ब्रॉकेट, क्यूपिड यलो, बोलेरो, बटन स्कॉच इत्यादी आहेत. याची लागवड केल्यावर देखील तुम्हाला चांगला फायदा होईल.
कीड आणि रोग व्यवस्थापन
लीफ हॉपर्स, रेड स्पायडर इत्यादींमुळे झेंडूचे खूप नुकसान होते. त्यांना रोखण्यासाठी मॅलेथिऑन ०.१ टक्के फवारावे. मोझॅक पावडर बुरशी आणि पाय रॉट प्रामुख्याने झेंडूमध्ये आढळतात. मोझीक वनस्पती उपटून जमिनीत गाडून टाका आणि झाडांवर कीटकनाशके फवारणी करा, जेणेकरून मोझॅक विषाणू पसरवणाऱ्या कीटकांवर नियंत्रण ठेवता येईल आणि ते इतर वनस्पतींमध्ये पसरत नाही. पावडर बुरशी नियंत्रणासाठी ०.२% सल्फरची फवारणी करा. यासाठी अधिकच सल्ला तुम्ही कृषी विभागाकडून घेऊ शकता.
