Barley Cultivation : बार्ली हे भारतातील महत्त्वाचे अन्नधान्य पीक आहे. उत्पादनाच्या दृष्टिकोनातून, भात, गहू आणि मका या तृणधान्य पिकांनंतर बार्ली पीक चौथ्या क्रमांकावर आहे. बार्लीमध्ये अनेक औषधी गुणधर्म आहेत. त्यात आढळणाऱ्या अनेक गुणांमुळे बार्लीला ‘धान्यांचा राजा’ असेही म्हटले जाते. यामध्ये जीवनसत्त्वे, लोह, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, सेलेनियम, जस्त, तांबे, प्रथिने, फायबर आणि अँटिऑक्सिडंट्सचा चांगला स्रोत आहे. बाजारपेठेत जास्त मागणी असल्याने, बार्लीची शेती शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरू शकते.
बार्लीचे आरोग्यासाठी फायदे
बार्लीचे सतत सेवन केल्याने रक्तातील कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण कमी होते. हार्ट अटॅक, मधुमेह, उच्च रक्तदाब आणि लठ्ठपणा यासारख्या आजारांमध्ये याचा फायदा होतो. यामध्ये आढळणारे फायबर आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे. तसेच त्यात असलेले फॉस्फरस, कॅल्शियम, तांबे, मॅग्नेशियम आणि जस्त हाडे मजबूत करतात आणि आरोग्य सुधारतात. बार्लीमध्ये आढळणारे फायबर आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे. यापासून बनवलेली औषधे किडनी स्टोनवर अतिशय गुणकारी मानली जातात.
बार्लीचा वापर कशासाठी होतो?
बिस्किटे, ब्रेड, भरडा इत्यादींच्या उत्पादनात बार्लीचा वापर केला जातो. माल्ट हे अंकुरित बार्लीपासून मिळणारे उत्पादन आहे. याशिवाय, बार्ली-आधारित स्किन क्रीम, फेशियल क्रीम, शाम्पू, साबण, लिपस्टिक, फेस पावडर, केस कंडिशनर आणि इतर सौंदर्य उत्पादने जागतिक स्तरावर तयार केली जातात.
भारतातील डोंगराळ प्रदेश, उत्तर-पश्चिम मैदानी प्रदेश, उत्तर-पूर्व मैदानी प्रदेश आणि मध्य भारतात बार्लीची लागवड केली जाते. पावसावर अवलंबून असलेल्या आणि सिंचनाच्या पाण्याची कमी उपलब्धता असतानाही बार्लीचे चांगले उत्पादन घेता येते.
सध्या भारतात १०,००० हून अधिक शेतकरी उत्पादक गट कार्यरत आहेत आणि त्यांची संख्या सतत वाढत आहे. ते नवीन बिझनेस मॉडेल्स स्वीकारत आहेत. भारतामध्ये शतकानुशतके बार्लीचा वापर पारंपरिकपणे केला जात आहे, परंतु आता त्याचा व्यावसायिक वापर केला जात आहे.
