हॅलो कृषी ऑनलाईन: फळ पिकवताना कॅल्शियम कार्बाइड (Calcium Carbide Usage in Fruit Ripening) वापरण्याच्या घातक प्रथेला आळा घालून सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करणे हा FSSAI चा उद्देश आहे. भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरणने (The Food Safety and Standards Authority of India) व्यापारी, फळे हाताळणारे आणि फूड बिझनेस ऑपरेटर (FBOs) यांना फळे कृत्रिमरीत्या पिकवण्यासाठी कॅल्शियम कार्बाइडच्या वापराबाबत, विशेषतः आंब्याच्या हंगामात कडक इशारा दिला आहे. कॅल्शियम कार्बाइडचा वापर प्रतिबंधित करणाऱ्या (Calcium Carbide Usage in Fruit Ripening) नियमांचे काटेकोरपणे पालन करण्याची आवश्यकता असल्याचे त्यांनी अधोरेखित केले आहे.
कॅल्शियम कार्बाइडच्या वापराशी संबंधित धोके (Calcium Carbide Hazards)
कॅल्शियम कार्बाइड, सामान्यत: फळ पिकवण्याच्या (fruit Ripening) प्रक्रियेत वापरला जातो, आर्सेनिक आणि फॉस्फरसचे हानिकारक ट्रेस असलेले ऍसिटिलीन वायू सोडते, ज्याला ‘मसाला’ म्हणून ओळखले जाते. या पदार्थांमुळे चक्कर येणे, वारंवार तहान लागणे, चिडचिड, अशक्तपणा, गिळण्यात अडचण, उलट्या होणे आणि त्वचेचे व्रण यांसह गंभीर आरोग्य धोके निर्माण होतात. शिवाय, ऍसिटिलीन वायूच्या संसर्गामुळे ते हाताळणाऱ्या व्यक्तींना धोका निर्माण होतो, वापर केल्यानंतर फळांवर आर्सेनिक आणि फॉस्फरसचे अवशेष राहण्याची शक्यता असते (Calcium Carbide Usage in Fruit Ripening) .
अन्न सुरक्षा आणि मानके (विक्रीवर प्रतिबंध आणि निर्बंध) विनियम, 2011 चे नियमन 2.3.5, ऍसिटिलीन वायूचा वापर करून कृत्रिम रित्या पिकवलेल्या फळांच्या विक्रीला किंवा विक्रीला उघडपणे प्रतिबंधित करते. कॅल्शियम कार्बाइडच्या सर्रास वापराच्या प्रकाशात, FSSAI ने भारतात फळ पिकण्यासाठी सुरक्षित पर्याय म्हणून इथिलीन गॅस मंजूर केला आहे. इथिलीन, फळांमधील नैसर्गिक संप्रेरक, जैवरासायनिक क्रियाकलाप सुरू करून आणि नियमन करून पिकण्याची प्रक्रिया सुलभ करते (Calcium Carbide Usage in Fruit Ripening) .
FSSAI ने पीक, विविधता आणि परिपक्वता यावर अवलंबून 100 ppm पर्यंत इथिलीन गॅसचा वापर करण्यास अधिकृत केले आहे. इथिलीन वायू प्रक्रिया नैसर्गिक पिकण्याच्या प्रक्रियेला गती देते जोपर्यंत फळे मोठ्या प्रमाणात इथिलीन तयार करत नाहीत. याव्यतिरिक्त, केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ आणि नोंदणी समिती (CIB आणि RC) ने एकसमान आंबा पिकवण्यासाठी आणि इतर फळांसाठी Ethephon 39% SL ला मान्यता दिली आहे.
अन्न व्यवसाय ऑपरेटरसाठी मार्गदर्शन (Calcium Carbide Usage in Fruit Ripening)
इथिलीन वायू पिकवण्याकडे संक्रमण सुलभ करण्यासाठी, FSSAI ने “फळांचे कृत्रिम पिकवणे – इथिलीन गॅस एक सुरक्षित फळ पिकवणारा” नावाचा एक व्यापक मार्गदर्शन दस्तऐवज जारी केला आहे. हा दस्तऐवज एक मानक कार्यप्रणाली (SOP) दर्शवितो ज्यामध्ये इथिलीन वायूद्वारे फळ पिकवण्याच्या सर्व पैलूंचा समावेश आहे, ज्यामध्ये निर्बंध, चेंबर आवश्यकता, हाताळणी प्रोटोकॉल, इथिलीन गॅस स्त्रोत, उपचारानंतरची ऑपरेशन्स आणि सुरक्षा मार्गदर्शक तत्त्वे यांचा समावेश आहे. ज्या ग्राहकांना कॅल्शियम कार्बाइडचा वापर किंवा पिकण्याच्या अयोग्य पद्धतींचा सामना करावा लागतो त्यांना अशा घटनांची तक्रार संबंधित राज्य अन्न सुरक्षा आयुक्तांना करता येते. FSSAI वेबसाइटवर सर्व राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांसाठी राज्य अन्न सुरक्षा आयुक्तांसंबंधी तपशीलवार माहिती उपलब्ध आहे.
