हॅलो कृषी ऑनलाईन: नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी (Nanaji Deshmukh Krushi Sanjivani Prakalp) हा महाराष्ट्र सरकारतर्फे (Maharashtra) राबवला जाणारा प्रकल्प वाढत्या लोकसंख्येच्या ताणामध्ये अन्नधान्य उत्पादनात वाढ करण्यासाठी आणि मातीचे संरक्षण करण्यासाठी एक महत्वपूर्ण पाऊल आहे. या प्रकल्पाच्या (POCRA) अंतिम टप्प्यात, राज्यात सुमारे दहा हजार एकरावर यशस्वीरित्या शून्य मशागत तंत्रज्ञान (Zero Tillage Technology) राबवण्यात आले आहे (Nanaji Deshmukh Krushi Sanjivani Prakalp).
हे तंत्रज्ञान मशागतीशिवाय पिके घेण्यावर आधारित आहे, ज्यामुळे मातीची धूप रोखण्यास मदत होते (Prevent Soil Erosion). याचबरोबर, या तंत्रज्ञानाचा वापर मातीतील सेंद्रिय कर्ब (Organic Carbon) वाढवण्यासाठी आणि पाण्याचा वापर कमी करण्यासाठीही केला जाऊ शकतो.
प्रकल्पाची यशोगाथा (POCRA Success)
490 समूह सहायकांना प्रशिक्षण: प्रकल्पात (Nanaji Deshmukh Krushi Sanjivani Prakalp) सहभागी 490 समूह सहायकांना प्रत्येकी दहा हेक्टर क्षेत्रावर शून्य मशागत तंत्रज्ञान राबवण्याचे प्रशिक्षण देण्यात आले.
4900 हेक्टर क्षेत्रावर लागू: या तंत्रज्ञानाचा वापर 4900 हेक्टर क्षेत्रावर यशस्वीरित्या करण्यात आला आहे.
शेतकऱ्यांचा उत्स्फूर्त प्रतिसाद: या तंत्रज्ञानाला शेतकर्‍यांकडून उत्स्फूर्त प्रतिसाद मिळाला आहे. आतापर्यंत, 19 जिल्ह्यांतील 3500 शेतकर्‍यांनी या तंत्रज्ञानाचा वापर करणाऱ्या शेतकर्‍यांच्या शेतांना भेटी दिल्या आहेत आणि तेही या तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्यास प्रेरित झाले आहेत.
उत्पादकतेत वाढ: या तंत्रज्ञानाचा वापर करून काही शेतकर्‍यांनी 15 ते 18 क्विंटल प्रति एकर कापूस आणि 15 ते 16 क्विंटल प्रति एकर सोयाबीनची उत्पादकता मिळविली आहे.
मातीची सुपीकता वाढली: या तंत्रज्ञानाचा वापर सेंद्रिय कर्ब 0.04 ते 0.8 -1 टक्क्यापर्यंत वाढवण्यास मदत करतो.
शून्य मशागत तंत्रज्ञानाचे फायदे
- या तंत्रज्ञानामुळे मशागतीची आवश्यकता कमी होते ज्यामुळे इंधन आणि मजुरीचा खर्च कमी होतो.
- मशागत नसल्यामुळे मातीचे धूप किंवा क्षरण रोखण्यास मदत होते.
- पाण्याचा वापर 10 ते 20 टक्क्यांपर्यंत कमी वापर होतो.
- जमिनीतील सेंद्रिय कर्ब वाढवण्यास मदत होते, ज्यामुळे मातीची सुपीकता वाढते.
- पिकांच्या उत्पादकतेत वाढ होण्यास मदत होते.
नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्पाअंतर्गत (Nanaji Deshmukh Krushi Sanjivani Prakalp) राबवण्यात आलेले शून्य मशागत तंत्रज्ञान हे शाश्वत शेतीसाठी एक वरदान ठरत आहे. या तंत्रज्ञानाचा वापर मातीचे संरक्षण करण्यास, उत्पादकता वाढवण्यास आणि शेतकर्‍यांचे उत्पन्न वाढवण्यास मदत करू शकते.
