हॅलो कृषी ऑनलाईन : दुग्धव्यवसायात, जनावरांमध्ये वंध्यत्व आल्याने त्यांना मोठ्या प्रमाणात नुकसान सहन करावे लागत असल्याची तक्रार अनेकांची आहे. पशुपालन व्यवसायातील बहुतांश अपयशामागे वंध्यत्व हे सर्वात मोठे कारण आहे.अशा स्थितीत अनेक शेतकरी आणि पशुपालक त्याच्या समस्या आणि उपायाबाबत योग्य माहिती नसल्यामुळे नुकसान सोसतात. म्हणूनच आज आम्ही तुम्हाला प्राण्यांमध्ये वंध्यत्वाची कारणे आणि उपचारांची संपूर्ण माहिती देणार आहोत.
जनावरांमध्ये वंध्यत्वाची मुख्य कारणे
क्रिप्टोर्चिडिज्म : या स्थितीत वृषण अंडकोषात उतरू शकत नाहीत. हे एकतर्फी किंवा द्विपक्षीय असू शकते. उतरत्या वृषण उच्च शरीराच्या तापमानास सामोरे जातात, परिणामी ते शुक्राणू तयार करण्यास असमर्थ असतात.
स्क्रोटल हर्निया – या स्थितीत अंडकोष खाली येतो. ज्यामुळे रक्त पुरवठ्यात बाधा येते.
आकस्मिक कारण –यामध्ये प्राण्याला तात्पुरते किंवा कायमस्वरूपी प्रजननापासून दूर ठेवणाऱ्या कोणत्याही यांत्रिक दुखापतीचे परिणाम समाविष्ट आहेत. त्वरीत आणि विशेषज्ञ उपचार दिल्यास हे सहसा बरे होऊ शकतात.
रोग संबंधित कारणे
विविध जीवाणूजन्य, विषाणूजन्य किंवा प्रोटोझोल रोगांमुळे गर्भपात होऊ शकतो आणि प्रजनन क्षमता कमी होऊ शकते. त्यापैकी ब्रुसेलोसिस, लेप्टोस्पायरोसिस, (बॅक्टेरिया), ट्रायकोमोनास (प्रोटोझोल) हे महत्त्वाचे आहेत. याशिवाय इतरही अनेक कारणे असू शकतात जसे पोषक तत्वांचा अभाव, काळजी घेण्यात निष्काळजीपणा, हवामानाचा प्रभाव इत्यादी.
जनावरांमधील वंध्यत्वाचे व्यवस्थापन आणि उपचार
–उन्हाळ्यात योग्य वेळी गर्भधारणा करा.
–प्रदीर्घ उष्णतेमुळे गर्भधारणेसाठी पुनरावृत्ती आवश्यक असू शकते.
–उष्णता शोधण्यासाठी निरीक्षण आवश्यक आहे, विशेषतः म्हशींमध्ये.
–प्राण्याला त्याच्या जन्मापासूनच योग्य पोषण द्या.
–पुरेशा प्रमाणात खनिज मिश्रण द्यावे.
–स्वच्छ पिण्याचे पाणी आणि पुरेशी सावली किंवा शीतलक व्यवस्था नेहमी उपलब्ध करून देऊन जनावरावरील उष्णतेचा ताण कमी करा.
–असामान्य शारीरिक स्थिती असलेले प्राणी गर्भधारणा करू शकत नाहीत.
–पुनरुत्पादक मार्गाचे संक्रमण/रोग देखील वंध्यत्वास कारणीभूत ठरू शकतात. योग्य सल्ला आणि उपचारांसाठी पशुवैद्याचा सल्ला घ्या.
