हॅलो कृषी ऑनलाईन : बांबूपासून 30,000 लिटर क्षमतेचा जगातील पहिला इथेनॉल रिफायनरी प्रकल्प भारतात बांधला जाणार असून इथेनॉल रिफायनरी प्रकल्पाचा करार शुक्रवारी हैदराबादमध्ये नागार्जुन ग्रुप आणि लातूर जिल्ह्यातील लोदगा बांबू इंडस्ट्रीज यांच्यात झाला. लोदगा बांबू इंडस्ट्रीजच्या वतीने पाशा पटेल आणि नागार्जुन ग्रुपच्या वतीने डॉ. बनिब्रता पांडे यांनी करारावर स्वाक्षऱ्या केल्या. बांबूपासून दररोज ३०,००० लिटर इथेनॉल तयार करणारा हा रिफायनरी प्रकल्प जगातील पहिला प्रकल्प असेल, असे शेतकरी नेते आणि माजी आमदार पाशा पटेल यांनी रविवारी लातूर येथे पत्रकारांना सांगितले.
ते म्हणाले की, हा प्रकल्प बांबूला शेतकर्‍यांच्या उपजीविकेच्या सुरक्षिततेसाठी आणि जागतिक हवामानातील लवचिकतेसाठी महत्त्वाचा स्त्रोत म्हणून चालना देण्यासाठी गेल्या 4 वर्षातील अथक प्रयत्नांची अनुभूती आहे. इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स, बंगलोर आणि नागार्जुन इंडस्ट्रीज यांनी संयुक्तपणे विकसित केलेल्या तंत्रज्ञानामुळे देशात प्रत्येकी 65 कोटींच्या गुंतवणुकीसह मध्यम प्रमाणात बांबू-आधारित इथेनॉल संयंत्रे उभारणे शक्य झाले आहे. या प्लांटच्या कच्च्या मालाची आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी 1500 एकरांवर उगवलेल्या तब्बल 60,000 टन बांबूची वार्षिक आवश्यकता असेल. यामुळे बांबू उत्पादक शेतकर्‍यांना एक मजबूत आणि स्थिर वार्षिक उत्पन्न सिद्ध करून एक खात्रीशीर बाजारपेठ मिळेल आणि देशाला ऊर्जा सुरक्षेच्या दिशेने एक पाऊल पुढे नेले जाईल.
बांबू म्हणजे हिरवे सोने
माजी आमदार पटेल यांनी शेतकऱ्यांसाठी नगदी पीक म्हणून बांबूचे महत्त्व अधोरेखित केले, ‘बांबूची पहिली कापणी लागवडीच्या ३ वर्षानंतरच घेतली जात असली तरी शेतकरी पहिल्या २ वर्षांत आंतरपीक घेऊ शकतात. ही वनस्पती खर्‍या अर्थाने ‘हिरवे सोने’ म्हणून ओळखली जाते. यावर्षीच महाराष्ट्रातील 10,000 हून अधिक शेतकऱ्यांनी जवळपास 15,000 एकरवर बांबूची लागवड केली आहे. “बांबू त्याच्या वाढीदरम्यान कार्बन जप्त करण्यास हातभार लावेल आणि जीवाश्म इंधन न जाळल्यामुळे कार्बन उत्सर्जन मोठ्या प्रमाणात कमी होईल. इथेनॉल निर्मितीसाठी बांबूचा वापर भूगर्भातील पाणी वाचवण्यासही मदत करतो. उसाच्या विपरीत, सध्या इथेनॉल तयार करण्यासाठी वापरली जाणारी सर्वात सामान्य सामग्री, बांबूला ऊस पिकवण्यासाठी लागणार्‍या पाण्याच्या तुलनेत फक्त एक पंचमांश पाणी लागते,” तो म्हणाला. सध्या, भारत सरकारने 2025 पर्यंत पेट्रोलमध्ये 20% इथेनॉल मिसळण्यासाठी वचनबद्ध केले आहे. यामुळे बांबूवर आधारित इथेनॉल वापरण्याची मोठी संधी निर्माण झाली आहे.
वार्षिक 60 कोटी लिटर इथेनॉल तयार करण्याचे उद्दिष्ट
पटेल म्हणाले, ‘आसाम राज्यातील नुमालीगढ येथील बांबू-आधारित इथेनॉल रिफायनरी प्रकल्पाला भेट दिल्यानंतर बांबू-आधारित इथेनॉल उत्पादन करणारा एक छोटा प्रकल्प उभारण्यास मी उत्सुक होतो, रिफायनरी, नेदरलँड, फिनलँड आणि भारत यांच्यातील त्रिपक्षीय प्रकल्प, ज्याची क्षमता आहे. दैनंदिन 2 लाख क्षमतेचे इथेनॉल उत्पादन ऑगस्ट 2022 मध्ये कार्यान्वित करण्याचे प्रस्तावित आहे. नुमालीगडच्या या जैव-रिफायनरी प्रकल्पाचे उद्दिष्ट 5 लाख टन बांबूपासून वार्षिक 60 कोटी लिटर इथेनॉल तयार करण्याचे आहे. प्रकल्पात वापरण्यात आलेल्या तंत्रज्ञानाची किंमत अंदाजे 3000 कोटी आहे. तथापि, या प्रकल्पात वापरण्यात येणारी 99 टक्के यंत्रसामग्री भारतीय बनावटीची असून त्यापैकी बहुतांश यंत्रसामग्री महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात बनविली जात आहे. म्हणून, मी देशांतर्गत तंत्रज्ञानाचा शोध सुरू केला ज्यामुळे प्रकल्पाचा खर्च तर कमी होईलच पण बांबूची खरेदी अधिक व्यवहार्य होईल. मी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्सचे संचालक डॉ केजीपी रेड्डी यांना भेटलो आणि नागार्जुन इंडस्ट्रीजसोबत त्यांचा तंत्रज्ञान नवोन्मेषी प्रकल्प जाणून घेतला.”
हवामान बदल कमी करण्यासाठी आणि अनुकूलतेसाठी शाश्वत उपभोग आणि उत्पादन जीवनशैली अंगीकारण्याच्या महत्त्वावर पुरेसा भर दिला जाऊ शकत नाही, असे श्री पटेल म्हणाले. ताज्या IPPC अहवालात ठळकपणे असे दिसून आले आहे की जगाने नेहमीप्रमाणे व्यवसाय सुरू ठेवल्यास, 2 दशकांपेक्षा कमी कालावधीत जगाला भूक, गरिबी, पूर, दुष्काळ आणि साथीच्या रोगांचा सामना करावा लागेल. अशा गंभीर आपत्तीसाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रतिकार करण्याची आवश्यकता आहे आणि श्री पटेल आणि त्यांच्या टीमने महाराष्ट्र, उत्तर प्रदेश, आसाम, त्रिपुरा, अरुणाचल प्रदेश या राज्यांमध्ये नागार्जुन इंडस्ट्रीजच्या भागीदारीमध्ये बांबूवर आधारित इथेनॉल प्लांट उभारण्याची योजना आखली आहे. , राजस्थान, बिहार आणि इतर राज्ये, ते पुढे म्हणाले.
फ्लेक्स इंजिनची गरज
गेल्या चार वर्षांपासून या दोन्ही संस्थांशी त्यांचा निकटचा संबंध असून त्यांच्या प्रयोगांचे परिणाम पाहून आनंद झाल्याचे त्यांनी सांगितले. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी म्हणतात, “माझा शेतकरी अन्नदाता आहे, पण आता तो ऊर्जा देणारा असेल.” पृथ्वीच्या कवचात डिझेल, पेट्रोल आणि कोळसा जळला तर पृथ्वीवरील मानवजात नष्ट होईल. त्यामुळे पृथ्वीच्या आत सापडलेल्या वस्तू न जाळता शेतातील वस्तूंमधून ऊर्जा निर्माण करावी. शुक्रवारी न्यूयॉर्कमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अहवालानुसार, १८ वर्षांनंतर पृथ्वी भूक, गरिबी, पूर, महामारी आणि दुष्काळाने ग्रासलेली असेल. या संकटाला आळा घालायचा असेल तर पर्यावरणाचे रक्षण करणे आवश्यक आहे. जर 1 किलो कोळसा जाळला तर त्यातून 2.8 किलो कार्बन आणि 1 लिटर पेट्रोलमधून 3 किलो कार्बन तयार होतो. त्यामुळे केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांच्या संकल्पनेतून फ्लेक्स इंजिनची गरज शेतात बांबूपासून इथेनॉल तयार करून पूर्ण करता येईल, असे पटेल म्हणाले.
“भारत सुमारे 8.5 लाख कोटी रुपयांचे डिझेल आणि पेट्रोल आयात करतो. आम्ही गेली अनेक वर्षे याच तंत्रज्ञानाचा शोध घेत आहोत. आता केंद्रीय मंत्री अमित शहा यांच्या मदतीने आणि त्यांच्या सहकार्याने देशभरात बांबूवर आधारित इथेनॉल उत्पादन प्रकल्प उभारले जातील,” ते म्हणाले. केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री अमित शहा एप्रिलमध्ये लातूर जिल्ह्यातील लोदगा गावाला भेट देणार आहेत. त्यांच्या भेटी दरम्यान. नुमिलगड रिफायनरीचे सीएमडी रामदास फुकन हे नेदरलँड, फिनलंड, भारत यांच्या सहकार्याने बांधण्यात येणाऱ्या रिफायनरीच्या बांबूपासून इथेनॉलच्या उत्पादनाबाबत केंद्रीय मंत्री आणि फर्टिज इंडिया प्रायव्हेट लिमिटेडच्या वतीने नागार्जुन ग्रुपचे डॉ. बनिब्रता पांडे यांच्यासमोर सादरीकरण करतील. लिमिटेड आणि लोदगा बांबू इंडस्ट्रीज केंद्रीय मंत्री अमित शहा यांच्यासमोर सादरीकरण करणार आहेत. दरम्यान, पाशा पटेल आणि डॉ पांडे अमित शहा यांना बांबूपासून इथेनॉलच्या देशाच्या धोरणावर सादरीकरण देतील. केंद्रीय मंत्री या धोरणाला मंजुरी देतील, अशी आशा माजी आमदार पाशा पटेल यांनी व्यक्त केली.
