हॅलो कृषी ऑनलाईन: उन्हाळ्यात बैलांकडून (Shoulder Swelling in Bull) नांगरणी, कुळवणी तसेच पावसाळ्याच्या सुरुवातीस शेतीची मशागतीची (Land Preparation in Agriculture) बरीच कामे केली जातात. शेती कामामध्ये बैलांच्याकडून क्षमतेपेक्षा जास्त प्रमाणात काम करून घेतल्यास अनेक आजार होतात. अशाच प्रकारचा एक महत्त्वाचा आजार म्हणजे ‘खांदेसूजी‘ (Shoulder Swelling in Bull).
उन्हाळ्यात नांगरणी (Ploughing), कुळवणी (Hoe Cultivation) तसेच पावसाळ्याच्या सुरवातीस शेतीची मशागतीची बरीच कामे बैलांच्या कडून (Agriculture Bull) केली जातात. शेती कामामध्ये बैलांच्याकडून क्षमतेपेक्षा जास्त प्रमाणात काम करून घेतल्यास अनेक आजार (Bull Disease) होतात. अशाच प्रकारचा एक महत्त्वाचा आजार म्हणजे ‘खांदेसूजी‘.
खांदेसूजीची कारणे (Causes of Shoulder Swelling in Bull)
- ‘जू‘ मानेस सतत घासणे
- शेतकाम करताना किंवा बैलगाडीस मानेची कातडी जू आणि जुवाला असणारी खीळ यामध्ये चेंगरते. यातून खांदेसूज होते.
- काही वेळा जुवाचा मानेवर टेकणारा पृष्ठभाग हा अत्यंत खडबडीत असतो. हा भाग घासून मानेस सारखी इजा होते आणि खांदेसूजी होते.
- कमी जास्त उंचीची बैलजोडी यामुळे जनावरांच्या मानेवर ठेवले जाणारे जू हे तिरकस ओढण्यात येते. त्यामुळे दोन्ही बैलांना खांदेसुजीचा आजार होतो.
- तरुण वयातील बैल तसेच बैलांमध्ये सतत कामाचा ताण असणे
- बैलांना अचानक जास्त प्रमाणात शेत कामास जुंपणे
- बैलगाडीत जास्त वजन भरून ओढायला लावणे
- कच्चे व खराब रस्त्यावर जास्त वजन असणारी बैलगाडी ओढायला लावणे
खांदेसूजीची लक्षणे (Symptoms of Shoulder Swelling in Bull)
- खांद्यावरील भागावर भयंकर सूज येते, सूज ही खांद्याची कातडी व त्याखालील त्वचेच्या भागावर येते.
- जू ओढताना खांद्याची कातडी ही मागच्या बाजूस जोराने ओढली गेल्यामुळे कातडी आणि कातडीखालील पडदा वेगळा होऊन त्वचेखाली रक्त साचते.
- खांद्यावरील सूज गरम असते. ती लाल दिसते व अत्यंत वेदनादायी असते.
- सुजेचा आकार हा लिंबू ते फुटबॉल एवढा असतो.
- काही वेळा सूज मऊ, पाणी असणारी ते कडक लागणारी असू शकते.
- सुजेतून फुटून पाणी येऊ शकते.
खांदेसूजीचे दुष्परिणाम (Effects Of Shoulder Swelling in Bull)
- खांद्यावर अशी सूज आल्यामुळे बैल काम करू शकत नाही.
- बैलास आराम दिल्यास सूज कमी होते. कामास जुंपल्यास पुन्हा वाढते.
- खांदेसूज झालेले जनावर विना उपचार कामास जुंपल्यास कातडीवर लहान जखम होऊन गळू येतात.
- खांद्यावर मोठी जखम झाल्यास त्यात रोगजंतूंचा शिरकाव होऊन आसडी पडते.
- अनेकदा प्रथम खांद्यावर लहान आकाराच्या गाठी येतात. उपचार न केल्यास त्या वाढून खांद्याचा कर्करोगसुद्धा होतो.
- मानेवरची कातडी गुंडाळली जाते.
- जनावरास कामास जुंपल्यास प्रचंड वेदना होतात.
खांदेसूजीवर उपचार (Treatment On Shoulder Swelling in Bull)
- खांदेसुजीची लक्षणे बैलांमध्ये दिसल्यास जवळच्या पशु वैद्यकाकडून उपचार करावा.
- नुकत्याच झालेल्या खांदेसुजीत सुजलेल्या भागावर 4 ते 5 दिवस सूज कमी करणारे मलम लावावे.
- ताज्या सुजेत रोज 5 ते 10 मिनिटे प्रमाणे बर्फाने 3 ते 4 दिवस शेकावे.
- ग्लिसरीनमध्ये मॅग्नेशिअम सल्फेट मिसळून पेस्ट खांद्यावर लावल्याससुद्धा नुकतीच आलेली सूज कमी होते.
- जुन्या सुजेसाठी गरम वाळू कपड्यात गुंडाळून खांद्यास 4 ते 5 दिवस शेक द्यावा. गरम पाण्याने शेक दिला तरी चालतो.
- शेक देताना जनावरास भाजणार नाही याची खात्री करून घ्यावी. अन्यथा त्वचा भाजण्याची शक्यता असते. गरम पाणी किंवा भुसा याचे तापमान आपल्या शरीराच्या तापमानापेक्षा थोडे जास्त असावे. यासाठी गरम पाणी, वाळू किंवा भुशास प्रथम आपण स्पर्श करून पाहावे, म्हणजे त्याचे तापमान कमी आहे याची खात्री होईल.
- खांद्यावर आलेल्या गाठी पू असणार्‍या असतील तर पशु वैद्यकाकडून छोटी शस्त्रक्रिया करून घ्यावी. त्यातील पू काढून टाकावा. त्याचे रोज ड्रेसिंग करावे.
- उपचार करत असणाऱ्या बैलास अजिबात कामास जुंपू नये. पूर्णपणे आराम द्यावा.
औषधोपचाराने जर खांद्यावरील गाठी कमी होत नसतील तर खांद्यावर पशु वैद्यकाकडून छोटीशी शस्त्रक्रिया करून त्या काढून टाकाव्यात. त्यानंतर पशुवैद्यकाच्या सल्ल्याप्रमाणे योग्य औषधोपचार आणि काळजी घ्यावी.
