हॅलो कृषी ऑनलाईन : पूर्वी शेतकरी पारंपरिक शेती करत होते. मात्र, काळानुरूप आता शेतकरी (Medicinal Crops) आधुनिक पद्धतीने शेती करत आहेत. त्यामध्ये त्यांना चांगला नफा मिळत आहे. पारंपरिक पिकाची शेती बंद करून औषधी पिकांची तसेच फळबागांची लागवड शेतकरी करत आहेत. औषधी पिकांना बाजारात जास्त मागणी असल्यामुळे शेतकऱ्यांना चांगला भाव (Medicinal Crops) देखील मिळत आहे.
औषधी पिकांची लागवड (Medicinal Crops Farming)
गेल्या काही वर्षांत शेतीचे स्वरूप पूर्णपणे बदलले आहे. पूर्वी शेती फक्त अन्नपुरवठ्यासाठी केली जात होती. त्यात तृणधान्ये, भाजीपाला आणि फळे पिकवण्याचा ट्रेंड होता. मात्र, आता बदलती बाजारपेठ आणि जागतिक मागणीच्या आधारे औषधी पिकांची लागवड (Medicinal Crops) करण्याची पद्धतही वाढत आहे. अशा औषधी पिकांमध्ये अश्वगंधाचा समावेश होतो, जी खारट पद्धतीने पिकवून शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नातही गोडवा आणते. अश्वगंधा पिकामध्ये किडी आणि रोगांचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता नाही, ज्यामुळे उत्पादन खर्च आपोआप कमी होतो.
औषधी वनस्पती- अश्वगंधा
अश्वगंधा ही आयुर्वेदातील सर्वात लोकप्रिय औषधी वनस्पतींपैकी एक आहे. ज्याची फळे, फुले, बिया, पाने आणि देठ हे औषधी गुणधर्मांनी परिपूर्ण आहेत. यात ऊर्जा वाढवणारी, स्मरणशक्ती वाढवणारी, तणावविरोधी, कर्करोगविरोधी गुणधर्म आहेत, जे शरीर, हृदय, मेंदू, रक्त, थायरॉईड आणि कर्करोग यांसारख्या आजारांवर उपचार करण्यास सक्षम आहेत. यामुळेच अनेक औषध कंपन्या अश्वगंधाची कंत्राटी शेतीही करतात.
लागवड कुठे करावी?
वालुकामय चिकणमाती किंवा चांगला निचरा असलेल्या हलक्या लाल जमिनीत अश्वगंधाची लागवड करून चांगले उत्पादन मिळवता येते. त्याची लागवड राजस्थान, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, पंजाब, गुजरात, उत्तर प्रदेश आणि हिमाचल प्रदेशातील अनेक शेतकरी अश्वगंधाची करतात. अश्वगंधा उत्पादक राज्यांमध्ये मध्य प्रदेश आणि राजस्थानचे नाव अग्रस्थानी येते.
केव्हा लागवड करावी?
अश्वगंधाची लागवड रब्बी आणि खरीप या दोन्ही हंगामात केली जाते. परंतु खरीप हंगामात पावसाळ्यानंतर लागवड केल्यास चांगली उगवण होते. त्याची रोपे पावसाळ्यात तयार करावीत. अश्वगंधाची उशिरा लागवड ऑगस्ट-सप्टेंबर दरम्यान शेत तयार करून केल्यास फायदा होतो, असेही कृषी तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. त्याच्या शेतात पाण्याचा निचरा करण्याची चांगली व्यवस्था करा, कारण जास्त पाणी अश्वगंधाची गुणवत्ता खराब करू शकते.
सेंद्रिय पद्धतीने शेती करून, जमिनीत पोषण आणि चांगली आर्द्रता राखूनच चांगले उत्पादन मिळते. हेक्टरी अश्वगंधा पिकासाठी रोपवाटिकेत 4 ते 5 किलो बियाणे लागते. त्याचबरोबर अश्वगंधाचे पीक लावणी, सिंचन व काळजी घेतल्यावर 5 ते 6 महिन्यांत तयार होते. एका अंदाजानुसार, अश्वगंधा लागवडीसाठी हेक्टरी 10 हजार खर्च येतो, मात्र प्रत्येक पिकाची विक्री होताच 70 ते 80 हजार रुपयांचे उत्पन्न मिळते.
