हॅलो कृषी ऑनलाइन :रशिया-युक्रेन युद्धाच्या काळात भारताला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत गहू निर्यात करण्याची चांगली संधी आहे. युद्धामुळे केवळ गहूच नव्हे तर बहुतांश खाद्यपदार्थांच्या किमती आंतरराष्ट्रीय बाजारात सर्वोच्च पातळीवर पोहोचल्या आहेत. यामुळे भारतासाठी निर्यातीची नवीन संधी निर्माण झाली आहे.
भारताला गहू निर्यातीतही फायदा होऊ शकतो कारण भारतीय गव्हाची किंमत सध्याच्या जागतिक किमतींपेक्षा कमी आहे. पण पाश्चात्य देश जागतिक व्यापार संघटनेच्या (WTO) नावाखाली भारताला हा फायदा मिळवून देण्याला ग्रहण लावू शकतात. असे झाल्यास, भारत या संधीचा फायदा घेण्यास चुकू शकतो आणि गहू निर्यातदार आणि उत्पादकांची निराशा होऊ शकते.
WTO ची आडकाठी
भारतातील पिकांवर दिलेली किमान आधारभूत किंमत (MSP) WTO च्या तत्त्वांच्या विरुद्ध आहे, विशेषत: निर्यातीच्या बाबतीत, असे पाश्चात्य देशांनी फार पूर्वीपासून मानले आहे. भारतीय शेतकऱ्यांना दिल्या जाणाऱ्या कृषी अनुदानावर पाश्चात्य देशही प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत आहेत. रशिया आणि युक्रेन हे गव्हाचे प्रमुख उत्पादक आणि निर्यातदार आहेत. गव्हाच्या एकूण जागतिक निर्यातीत या दोन देशांचा वाटा 30 टक्क्यांपर्यंत आहे. युक्रेनमध्ये नवीन गव्हाचे पीक पेरण्याची वेळ आली आहे, परंतु युद्धामुळे, पुरेसे क्षेत्र पेरले जाण्याची शक्यता नाही. त्याच वेळी, युक्रेनने गव्हाची निर्यात थांबवली आहे जेणेकरून ते युद्धामुळे पीडित आपल्या लोकांना पुरेसे धान्य देऊ शकेल.
विक्रमी उत्पादन अंदाज
चालू रब्बी हंगामात (2021-22) 111.3 दशलक्ष टन गव्हाचे उत्पादन होण्याचा अंदाज कृषी मंत्रालयाने व्यक्त केला आहे. हा आतापर्यंतचा विक्रम असेल. गेल्या पीक वर्षात 10.92 टन गव्हाचे उत्पादन झाले होते. गहू उत्पादनात भारताचा दुसरा क्रमांक लागतो. जगातील एकूण गव्हाच्या उत्पादनाच्या 13.5 टक्के उत्पादन ते करते. पण त्याचा मोठा हिस्सा घरगुती वापरात जातो. गव्हाच्या एकूण निर्यातीत भारताचा वाटा सध्या एक टक्क्यांहून कमी आहे. मात्र, गेल्या तीन वर्षांपासून त्यात वाढ होत आहे. येथून 2018-19 मध्ये 1.8 लाख टन, 2019-20 मध्ये 2.2 लाख टन आणि 2020-21 मध्ये 20.9 लाख टन गहू निर्यात करण्यात आला. चालू आर्थिक वर्ष 2021-22 मध्ये एप्रिल ते डिसेंबर या कालावधीत 50.04 लाख टन गव्हाची निर्यात झाली असून आर्थिक वर्षाच्या अखेरीस तो 2012-13 च्या 65 लाख टनांचा विक्रम पार करेल अशी अपेक्षा आहे.
जागतिक आणि देशांतर्गत बाजारातील किमती वाढल्या
यंदाचे विक्रमी उत्पादन आणि जागतिक परिस्थिती पाहता भारताला निर्यात वाढवण्याची चांगली संधी आहे. युद्धानंतरच्या गव्हाच्या मागणीच्या पार्श्वभूमीवर, जागतिक आणि देशांतर्गत दोन्ही बाजारांमध्ये किंमतींमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. देशांतर्गत बाजारात क्विंटलमागे 400 ते 500 रुपयांनी भाव वाढले आहेत. सध्या देशांतर्गत गव्हाचा सरासरी भाव 2000 रुपये प्रति क्विंटलच्या वर पोहोचला आहे. आगामी रब्बी विपणन हंगामासाठी (2022-23) गव्हाचा एमएसपी प्रति क्विंटल 2,050 रुपये निश्चित करण्यात आला आहे.
