हॅलो कृषी ऑनलाईन: अलीकडे संत्राबागांवर डिंक्या व इतर रोगाचा (Citrus Diseases) प्रादुर्भाव दिसून येत असल्याने संत्रा उत्पादकांची चिंता वाढली आहे. डिंक्या हा रोग (Dinkya Rog) बुरशीजन्य असून, झाडाला कुठल्याही अवस्थेत होतो, परंतु नवीन लागवडीमध्ये याचा प्रादुर्भाव अधिकच हानिकारक ठरतो. शेतकर्‍यांनी या रोगाचे वेळीच योग्य व्यवस्थापन केल्यास आर्थिक नुकसान टाळता येईल. प्रतिकूल हवामानामुळे शेंडेमर, डिंक्याचा (Gummosis Disease) प्रादुर्भाव वाढत असल्याने संत्रा बागांना (Citrus Crop) धोका निर्माण झाला आहे. मागील 20 वर्षांत कोळशीमुळे नागपूर जिल्ह्यातील (Nagpur) काटोल व नरखेड, तसेच लगतच्या अमरावती जिल्ह्यातील वरुड व मोर्शी तालुक्यांतून संत्रा बागांचे (Citrus Diseases) प्रचंड नुकसान झाले आहे.
डिंक्या रोगाचा प्रादुर्भाव व लक्षणे
- दुर्लक्षित संत्र्याच्या बागांत ‘फायटोप्थोरा’ बुरशीमुळे (Phytophthora Fungus) हा रोग (Citrus Diseases) आढळून येतो. डिंक गळणाऱ्या झाडावर विपरीत परिणाम होतो.
- या बुरशीमुळे साल व खोडामध्ये डिंक साठतो. डिंकाच्या दाबामुळे झाडाची साल उभी फाटते व डिंक ओघळू लागतो.
- कधी-कधी साल गळून पडते, पाने पिवळी पडतात व फांद्या सुकतात.
- रोगाची लागण फळांनाही होते. फळावर तेलकट नारिंगी डाग दिसून येतात व फळे गळून पडतात.
- झाडाच्या कुठल्याही अवस्थेत हा रोग (Citrus Diseases) होतो, परंतु नवीन लागवडीमध्ये डिंक्याचा प्रादुर्भाव अधिकच हानिकारक ठरतो.
- या रोगाचा (Citrus Diseases) प्रसार उष्ण तापमानात म्हणजे 27 ते 30 डिग्री सेल्सिअस असताना बुरशी मोठ्या प्रमाणात वाढते. दुर्लक्षित संत्रा बागात बुरशीमुळे होणार्‍या डिंक्या रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. त्यामुळे संत्रा उत्पादकांनी वेळीच प्रतिबंधात्मक उपाय योजना करणे आवश्यक असते.
असे करा व्यवस्थापन (Gummosis Control Measures)
- रोग प्रतिकारक जातीचा जंबेरी खुंटावर जमिनीपासून 17 सेंटिमीटर अंतरावर डोळे भरावे.
- पाणी देताना झाडाच्या खोडाला दोन आळे पद्धतीने पाणी द्यावे, त्यामुळे पाण्याचा बुंध्याशी संपर्क येणार नाही.
- रोगट भागावरील साल खरवडून काढावी व त्यावर बोर्डो पेस्ट लावावी. (एक भाग मोरचूद, एक भाग चुना व आवश्यक तेवढे पाणी) यामुळे रोगकारक बुरशीचा नाश होईल.
- ज्या ठिकाणाहून डिंक ओघळतो तेथील साल झाडाच्या आतील भागास इजा होणार नाही अशा प्रकारे तीक्ष्ण चाकूने खरवडून काढावी. नंतर 1% पोटॅशियम परमँगनेट या द्रावणाने धुवून काढावी. नंतर जखमेवर 50 ग्रॅम मॅटको (मेटॅलॅक्सिल 8% + मॅंकोझेब 64 %) किंवा फॉसीटिल एएल 20 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाणी याप्रमाणे मिसळून पेस्ट लावावी.
- डायबॅक हा रोग (Citrus Diseases) प्रामुख्याने जंबेरीवर डोळे भरल्याने दिसून येतो. याकरिता पहिली बाब म्हणजे, जंबेरीवर डोळे न भरता इतर सुयोग्य खोडावर डोळे भरून कलमे तयार करावीत.
- महाराष्ट्राकरिता मार्मालेड, ॲलिमो, रंगपूर संत्र्याचे खोड उपयोगात आणावे.
- ट्रिस्टेझा आणि ग्रीनिंग (Citrus Greening Disease) हे रोग (Citrus Diseases) मावा व सायला या किडींमुळे पसरतात. या किडीच्या व्यवस्थापनासाठी नागपूरी संत्र्याला नवती आल्यानंतर नीम तेल 100 मिली प्रति 10 लीटर पाणी या प्रमाणात मिसळून 15 दिवसांच्या अंतराने दोन फवारण्या कराव्यात. नीम तेल पाण्यात मिसळत नसल्यामुळे 10 ग्रॅम डिटर्जंट पावडर प्रति 100 मिली नीम तेलात मिसळावे किंवा थायोमेथोक्झाम 25 डब्ल्यूजी 1 ग्रॅम प्रति 10 लीटर पाणी किंवा इमिडाक्लोप्रिड 17.8 टक्के प्रवाही 1.5 मिली प्रति 10 लीटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
