हॅलो कृषी ऑनलाईन : कमी पाण्यात अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी सूक्ष्म सिंचनाचा (Drip Irrigation) भाजीपाला व फळे पिकात अवलंब केला जातो. परंतु, आता उसासारख्या पिकात ठिबक सिंचनाचा वापर होताना दिसत आहे. विशेष म्हणजे अनेक शेतकरी सध्या पावसाळा सुरु होण्याच्या अगोदरच काही पिकांची आगाऊ लागवड करत असतात. ज्यामुळे सध्या ठिबकचा (Drip Irrigation) वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे.
मात्र, सूक्ष्म सिंचन पद्धती अर्थात ठिबक सिंचन संचाची (Drip Irrigation) काळजी व देखभाल घेणे गरजेचे खूप असते. ठिबक सिंचन संचाची कार्यक्षमता कायम राखण्यासाठी संचाची वेळोवेळी देखभाल करणे गरजेचे आहे. जेणेकरून वेळेची, ऊर्जेची बचत होते व संचाचे जीवनमान वाढते.याच पार्श्वभूमीवर आज आपण ठिबक संचाच्या देखभालीसाठी कराव्या लागणाऱ्या आम्ल व क्लोरिन प्रक्रियेविषयी सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.
कशी असते आम्ल प्रक्रिया? (Drip Irrigation System Maintenance)
लॅटरल व ड्रीपमध्ये साचलेले क्षार जसे कॅल्शियम कार्बोनेट, मॅग्नेशियम कार्बोनेट किंवा फेरिक ऑक्साइड ठिबक सिंचन संचाचे (Drip Irrigation) कार्य मंदावतात अथवा बंद पाडतात. हे जमा झालेले क्षार स्वच्छ करण्यासाठी आम्ल प्रक्रिया करावी लागते. त्यासाठी सल्फ्युरिक आम्ल(65 टक्के), हायड्रोक्लोरिक आम्ल (36 टक्के), नायट्रिक आम्ल (60 टक्के ) किंवा फोसफेरीक आम्ल( 85 टक्के)यापैकी कुठलेही उपलब्ध होणारे आम्ल वापरू शकतात.
द्रावण तयार करण्याच्या पद्धती
एका प्लॅस्टिकच्या बादलीमध्ये एक लिटर पाणी घेऊन त्यात ऍसिड मिसळत जावे. आम्ल मिसळताना मध्येमध्ये पाण्याचा सामू पीएच मीटर ने आता लिटमस पेपरने मोजावा. पाण्याचा सामू तीन ते चार होईपर्यंत (लिटमस पेपर चा रंग फिकट गुलाबी होईपर्यंत) पाण्यात ॲसिड मिसळत जावे. पाण्याचा सामू तीन ते चार करण्यासाठी किती ऍसिड लागले ते लिहून ठेवावे. पंप चालू केल्यानंतर संचाच्या शेवटचा ड्रीपर पर्यंत पाणी पोहोचण्यासाठी किती वेळ लागतो याची नोंद घ्यावी. साधारणतः पंधरा मिनिटे वेळ लागतो असे गृहीत धरावे.
कशी असते क्लोरिन प्रक्रिया
ठिबक संचातील पाईप, लॅटरल, दिफर्स यामध्ये झालेल्या शेवाळ वाढीमुळे संचाची कार्यक्षमता मंदावते. ठिबक सिंचन संच यामध्ये जैविक व सेंद्रिय पदार्थांचे झालेली वाढ रोखण्यासाठी क्लोरिन प्रक्रियाचा उपयोग होतो. यासाठी ब्लिचिंग पावडरचा उपयोग करावा. त्यामध्ये 65 टक्के मुक्त क्लोरीन असतो. अथवा सोडियम हेपो क्लोराईड वापरावे. त्यामध्ये 15 टक्के मुक्त क्लोरीन असतो. ब्लिचिंग पावडर हा सर्वात स्वस्त व सहज बाजारात उपलब्ध होणारा क्लोरीनचा स्रोत आहे. परंतु सिंचनाच्या पाण्यामध्ये कॅल्शियमचे प्रमाण (20 पीपीएम पेक्षा जास्त) जास्त असल्यास ब्लिचिंग पावडर वापरू नये. आम्ल प्रक्रियाची गरज असल्यास टीक्‍लोरिन प्रक्रिया पूर्वीच करून घ्यावी. कारण बाहेर पडणारा क्लोरीन वायू विषारी असतो.
